Тақырыптың өзектілігі – астық саласының техникалық паркінің жай-күйі ӛнімділікті еселеп арттыруға қабілетті инновациялық технологияларды енгізудің қолда бар мүмкіндіктерін айқындайды. Осылайша, ел экономикасының аграрлық секторында технопарктің жұмыс істеу жағдайларын қарау, негізгі мәселелерді және оларды тиімді шешу әдістерін анықтау қажеттілігі туындайды. Мақсаты – қолда бар ауыл шаруашылығы техникасымен техникалық қамтамасыз ету мәселелерін, ӛндірушілер бойынша бӛлу құрылымын зерделеу, оның серпінді жаңару деңгейінің кӛрсеткіштерін айқындау, астық кіші кешенінің техникалық дамуын тежейтін факторларды кӛрсету, қалыптасқан жағдайды жақсарту жӛніндегі шараларды негіздеу. Әдістері – сандық-сапалық және факторлық талдау, экономикалық-статистикалық, дерексіз-логикалық қортындылар. Нәтижелері – мақалада жүргізілген зерттеулер Қазақстанның ауыл шаруашылығы ӛнімі мен азық-түлігінің кӛлемін одан әрі ұлғайту резервтерінің иесі болып табылатынын, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің елеулі алаңы бар екенін растайды. Ӛнеркәсіптік құрастыру туралы келісімге қол қою күнін нақтылай отырып, Қазақстан Республикасының аумағында ӛндірісті оқшаулауды жүзеге асыратын ауыл шаруашылығы машиналарының негізгі түрлерін дайындаушылардың тізбесі ұсынылды. Барлық маркадағы комбайндар мен тракторлар шығаратын ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жалпы қуаттары мен жүктемелерінің кӛлемі белгіленген. Қортындылар - астық шаруашылығын тұрақты дамыту лизинг бағдарламасын қоса алғанда, агротехника паркін жаңартуға бағытталған мемлекеттік қаржылық қолдау шараларын жетілдіру қажеттілігін болжайды. Агроӛнеркәсіптік кешеннің машинатрактор паркін молайту және пайдалану мәселелері олардың ауыл шаруашылығы машиналарын жасау саласымен, инженерлік-техникалық сервис жүйесімен, озық техноло-гияларды игеру мүмкіндіктерімен және кадрлармен қамтамасыз етілумен тығыз ӛзара бай-ланысын ескере отырып шешілуге тиіс. Алдын алу шараларын уақтылы қабылдау қажет.

Мақсаты – факторлық және статистикалық талдау көмегімен шағын ауылшаруашылық құрылымдарының қызметін экономикалық модельдеу, сондай-ақ аймақтың агроөнеркәсіптік кешеніне ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) енгізу бойынша ұсыныстар беру. Мақалада келесі ғылыми әдістер қолданылған – библиометрикалық, сауалнама, статистикалық, факторлық, аналитикалық.  Нәтижелері – коронавирустық пандемия және Украинада арнайы операцияны жүзеге асыруға байланысты Ресей санкциялары ұлттық экономиканы әртараптандыруға теріс әсер етуді жалғастыруда. Экономикалық баға беріліп, аграрлық сала дамуының төмен деңгейінің себептері айқындалған. Агроөнеркәсіптік өндірісті цифрландыру саласындағы шетелдік ғалымдардың жетістіктеріне әдеби шолу дайындалған. Экономикада цифрлық процестерді пайдалану дәрежесі және инвестициялық жобаларды іске асырудың алғышарттары көрсетілген. АКТ қолдану негізінде Алматы облысы нарығының шағын субъектілері өнімдерін өндірудің негізгі көрсеткіштері талданған. Шағын көлемдегі фермерлік шаруашылықтар үшін сауалнама жасалған, цифрлық платформаларды іске асырудың орындылығы туралы объективті ақпарат алу үшін «Smart PLS» қолданбалы бағдарламасы негізінде өңірдің статистикалық моделі құрылған, агроқұрылымдар қызметіндегі электрондық әдістердің маңызы негізделген. Қортындылар – шаруашылықтың шағын формаларын басқарудың ақпараттық білім деңгейін анықтау аспектісінде модельдеу нәтижелері жинақталған. Мәселелер ашылып, шағын кәсіпкерлікті агробизнестегі цифрлық жүйелерге бейімдеу бойынша ұсынымдар әзірленген. Жаңа мүмкіндіктер жағдайында оларды ілгерілетудің оң үрдістері және мемлекеттік деңгейде басқарылатын Қазақстанның цифрлық аграрлық экономикасының бірыңғай ақпараттық желісіне біріктірілуі тиіс перспективалы бағыттар байқалады, бұл орын алып отырған дамыған елдерден артта қалуды қысқартуға мүмкіндік береді.

Мақсаты – аграрлық сектордың тұрақты дамуы үшін цифрландырудың әлеуетті тәуекелдерін ескеру қажеттілігін ашу. Әдістері – экономикалық-статистикалық, аналитикалық, бағалау және салыстыру. Нәтижелері – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі іске асырып жатқан еліміздің агроӛнеркәсіптік кешенінде цифрлық технологияларды пайдалану бағыттары қаралған. Цифрлық процестерді сүйемелдейтін тәуекелдер және олардың агроӛнеркәсіптік ӛндірістің бәсекеге қабілеттілігіне әсері айқындалған. Осы қозғалысқа шаруашылық жүргізуші субъектілерді тартуға негізделген мемлекеттік басқару және ӛзін-ӛзі басқару әдістерін жетілдірудің маңыздылығы кӛрсетілген. Жаһандық әлеуметтік-саяси және экономикалық қайта құру жағдайында мемлекетті, бизнесті және қоғамды біріктіретін ақпараттық-коммуникациялық жүйелерді қолданудың рӛлі атап ӛтілді. Бюджет қаражатын бӛлу мен жұмсаудың ашықтығын қамтамасыз етуге цифрлық ықпал ету туралы дәлелдер келтірілген. Ауыл шаруашылығы тауарын ӛндірушілердің цифрлық қатысуы мен сауаттылығын арттыру үшін Qoldau қосымшасының Digital платформасын, интернет (маркетплейс) арқылы тауарлар мен қызметтерді сату және сатып алуға арналған онлайн-бағдарламаларды пайдалануды кеңейтудің қажеттілігі негізделген. Қортындылар – қазіргі уақытта республикада халықаралық практикада кең таралған цифрландырудың жекелеген элементтері қолданылады. "Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры" АҚ Qoldau қосымшасын белсенді түрде іске қосу мүмкіндігі бар. "Цифрландыру, ғылым және білім беру есебінен технологиялық серпіліс" ұлттық жобасының шығыстарын қоса алғанда, АӚК-де цифрлық орта құру жӛніндегі іс-шаралар жеткіліксіз және инновациялық қоғам жолындағы түйінді фактор ретінде халықтың үй шаруашылықтарын қамти отырып, агроӛнеркәсіптік кешенді цифрлық трансформациялау тұжырымдамасын әзірлеуді талап етеді. Цифрлық экономиканың нәтижелігіне ақпараттық қызметті қамтамасыз ету, практиктерді тарту және кейіннен сүйемелдеу арқылы нақты жағдайларда оқыту кезінде қол жеткізуге болады.

Зерттеудің өзектілігі қазіргі жағдайда агроөнеркәсіптік кешеннің тиімділігін арттырудағы өсімдік шаруашылығына сандық технологияларды енгізудің маңыздылығымен айқындалады. Мақаланың мақсаты отандық өсімдік шаруашылығы саласындағы цифрландырудың қазіргі жағдайын бағалап, негізгі мәселелерін анықтау және шешу жолдарын ұсыну болып табылады. Зерттеудің міндеттері: өсімдік шаруашылығындағы цифрландырудың бағыттарын, артықшылықтарын, сандық технологияларды енгізудегі мәселелерді және оларды шешу жолдарын анықтау. Мақалада келесідей әдістер қолданылды: фактілерді талдау, жүйелеу, жинақтау және іріктеу, олардың арасындағы байланысты орнату. Зерттеудегі алынған нәтижелер – өсімдік шаруашылығын цифрландыруда  қалыптасқан келесідей мәселелер анықталды: өндірістік технологияларға шектеулі қолжетімділік; отандық ауылшаруашылық тауар өндірушілерінің заманауи жабдықты сатып алу мүмкіндігінің шектеулі болуы; делдалдардың ұзақ желісі; коммуникациялар мен ІТ-инфрақұрылымның даму деңгейінің төмендігі; АӨК үшін оқшауланған ІТ-шешімдердің болмауы; кадр тапшылығы; берілген аяда қалыптасқан мәселелерді шешу үшін келесідей шаралар қабылдау қажеттілігі ұсынылды: механикаландыру мен автоматтандыру деңгейін орташа әлемдік деңгейге дейін көтеру; қазіргі заманғы деңгейдегі ауыл шаруашылығы техникасын өндірушілер мен тұтынушыларды мемлекеттік қолдау; заманауи цифрлық технологияларды кеңінен енгізу және тарату; кадрларды даярлау және ынталандыру жүйесін дамыту. Ақмола облысы материалдары негізінде өсімдік шаруашылығын цифрландыру тәжірибесі зерттелді. Мақалада келесідей тұжырымдар жасалды: заманауи цифрлық технологиялардың алуан түрлерін кеңінен енгізу және тарату өсімдік шаруашылығы кәсіпорындарының еңбек өнімділігін бірнеше есе арттырып, бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатып, салада жылдар бойы қалыптасқан мәселелерді шешуге мүмкінді береді.

Тақырыптың өзектілігі ӛнімнің сапасын жақсартуға, оның кӛлемін ұлғайтуға және ӛндіріс процесінде адами фактордың тӛмендеуіне ықпал ететін ауыл шаруашылығында цифрлық технологияларды қолданудың маңыздылығына байланысты. Бұдан басқа, агроӛнеркәсіптік кешенді цифрлық трансформациялау жаһандық сын-қатерлерді еңсеруге бағытталған: азық-тҥлікке деген қажеттілікті ұлғайту, ӛнімді ауыл шаруашылығы жерлерінің сарқылуы, экологиялық жҥктеменің ӛсуі, тұтынушылық артықшылықтардың ӛзгеруі, қала мен ауыл арасындағы ӛмір сҥру деңгейі мен сапасының сәйкессіздігі де бар. Мақсаты – аграрлық секторға Ақпараттық жҥйелерді енгізудің халықаралық тәжірибесін талдау, Қазақстан Республикасының агроӛнеркәсіптік ӛндірісіндегі цифрландырудың ағымдағы жағдайын бағалау, дамудың негізгі бағыттарын айқындау. Әдістері – аналитикалық, жҥйелеу, фактілерді жинақтау және таңдау, олардың арасында байланыс орнату. Нәтижелері – дамыған елдер мысалында АӚК-те ақпараттық-коммуникациялық тетіктерді қолданудың артықшылықтары мен тәуекелдері талданған. «Цифрлық Қазақстан» Мемлекеттік бағдарламасы аясында компьютерлік әдістемелермен қамтамасыз ету нәтижелері зерттелген. Ӛңірлік хабтарды құру және кеңейту тәжірибесі зерделенген. Сандық платформаларды оңтайландыру векторлары кӛрсетілген. Қортындылар – қазақстандық экономиканы ауыл шаруашылығында цифрландыру ӛндірістік және логистикалық процестерді оңтайландыру, еңбек нарығының жұмыс істеу тиімділігін арттыру, ресурстар мен ӛндірістік шығындарды азайту, ҒЗЖ тиімділігін арттыру есебінен жҥзеге асырылатын болады және саланың бәсекеге қабілеттілігінің міндетті шарты болып табылады.

Жҥргізілген зерттеулер агроӛнеркәсіптік кешендегі сандық құрылғылардың ықтимал экономикалық әсерін және ауылшаруашылық кәсіпорындарының алға қойған мақсаттарына жету ҥшін оларды жақын арада қолданудың маңыздылығын ашады.

Мақсаты – мемлекеттік реттеу негізінде агроӛнеркәсіптік кешенді тұрақты дамыту қажеттілігін негіздеу, ӛсімдік шаруашылығы саласының негізгі кӛрсеткіштерін талдау: топырақтың құнарлылығын сақтау және жақсарту, ӛңірлердің табиғи жағдайларына бейімделген дақылдарды ӛсіру, ресурс үнемдеуші технологияларды енгізуді ескере отырып, ӛсімдіктердің неғұрлым ӛнімді түрлері мен сорттарын пайдалану. Әдістері – PEST-талдау, бұл кәсіпорынның қызметіне әсер ететін сыртқы ортаның экономикалық және әлеуметтік аспектілерін ескеруге мүмкіндік береді; ақпаратты жалпылау, синтез, жүйелік тәсіл. Нәтижелері – Қазақстанның ауыл шаруашылығының 2019-2021 жылдардағы жалпы ӛнімінің кӛлемі, реинжинирингтің негізгі кезеңдері ұсынылған. Ауыл шаруашылығы ӛндірісінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында бірқатар пәрменді шаралар ұсынылған. АӚК салаларын ғылыми қамтамасыз етудің, ӛсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығында инновациялық агротехнологиялар мен әзірлемелерді қолданудың рӛлі кӛрсетілген. Авторлар аграрлық сектор мамандарының құзыреттеріне қойылатын талаптарды регламенттейтін кәсіби стандарттарды үнемі жаңартып отыру; шетелдік практиканың жаңа заманауи әдістерін пайдалану; ауыл шаруашылығы ӛнімдері мен жемшӛптерді сақтау, қайта ӛңдеу жӛніндегі халықаралық стандарттарды сақтау; жануарлар, құстар, ӛсімдіктер тұқымдарының, топтарының, үлгілерінің гендік қорын қатаң есепке алу қажеттігін; техникалық және технологиялық қайта жарақтандыру, дақылдардың жоғары ӛнімді сорттарын пайдалану, ӛндірістік құрылымды және экономикалық басқару әдістерін жетілдіру арқылы қол жеткізуге болатын ӛндіріс шығындарын азайту, рентабельділік пен ӛнімділікті арттыруды атап кӛрсеткен. Қортындылар – зерттеу нәтижесінде аймақтық аграрлық саясатты жүзеге асыру бойынша ұсыныстар дайындалды. Агроӛнеркәсіптік кешенді дамыту жолындағы кедергілерді әлі де еңсеру керек, ӛйткені индустрияландыру үшін елеулі инвестициялар қажет.

Елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету аграрлық сектордың дамуына тікелей байланысты. Шет елдердің тәжірибесін, оны құрылымдық қайта құруды, басқарудың тиімді нысандарын, еңбек ӛнімділігін ұйымдастыруды және ынталандыруды ескере отырып, агроӛнеркәсіптік кешенді интенсификациялау проблемалары ерекше орын алады. Аграрлық саясатты іске асырудың тиімді тетіктерінің болуы – ауыл шаруашылығы саласының тұрақты дамуының шешуші факторы. Covid-19 жаһандық пандемиясы АӚК, отандық және әлемдік экономика арасындағы ӛзара тәуелділікті айқындап, аграрлық ӛндірістің бірқатар проблемаларына алып келді, бұл мемлекеттік қолдаудың қолданыстағы тетіктері мен әдістерін қайта қараудың орындылығын айқындады. Мақсаты – пандемиядан кейінгі кезеңде Қазақстанның ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеу қажеттілігін негіздеу, міндеттер мен негізгі бағыттарды белгілеу, қалыптасқан проблемаларды шешу жолдарын кӛрсету. Мақаланы дайындау кезінде ғылыми зерттеу әдістері қолданылған: талдау және синтездеу, салыстыру, нәтижелерді жүйелеу, жалпылау. Нәтижелері – нарықтардағы бәсекелестіктің ӛсуі, тұтынушылардың ӛнім мен қызмет сапасына, әртүрлі экологиялық апаттарға, тұрақсыздыққа, белгісіздікке, күрделілікке, түсініксіздікке қойылатын талаптарын күшейту жағдайында аграрлық секторды басқарудағы мемлекеттің реттеуші рӛлін арттыру шаралары ұсынылған. Озық әлемдік практика сынақтан ӛткізген ӛндірісті жүргізудің инновациялық модельдеріне кӛшудің маңыздылығы атап ӛтілген. Қортындылар – мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметіне және нарықтық конъюнктураға әсер етуінің тиімді құралдары шаруашылық тетігінің жұмыс істеуінің қалыпты жағдайларын қамтамасыз ету мақсатында агроӛнеркәсіптік кешен экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, жұмыспен қамтуды, кірістердің ӛсуін, ауыл халқының ӛмір сүру деңгейі мен сапасын қамтамасыз етуге арналған.

Мақсаты – ҚХР ресурстық саясатын жҥргізудегі нұсқауларды және оның ерекшеліктерін зерттеу. Зерттеу әдістері – ауыл шаруашылығы проблемаларын ашуға мҥмкіндік беретін талдамалық; өсімдік шаруашылығы саласына тән басымдықпен аграрлық сектордың салалық құрылымын салыстырмалы талдау: едәуір аумақта орналасқан ауыл шаруашылығы алқаптарының алаңдары, егістік жерлер, жер ресурстарын пайдалану; себеп-салдарлық әдіс негізінде жануарлардың өнімділігі, ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігі көрсетілген. Зерттеудің бірегейлігі/құндылығы – екі тұжырымдамаға: «Бір белдеу және бір жол» бастамасы деп аталатын жібек жолының экономикалық белдеуі және XXI ғасырдағы теңіз Жібек жолы, Еуразияның дамуы мен перспективаларында ерекше маңызға ие. Қытайда «ғасыр жобасы» деп жарияланған бұл трансконтиненталдық ұзақ мерзімді саясат пен инвестициялық бағдарлама көптеген елдерді қамтиды және Қытай, Ресей, Орталық Азия, Еуропа мемлекеттері және Ҥнді-Тынық мұхиты өңірінің жағалаудағы мемлекеттері арасында сауда байланыстарын құруға бағытталған. Нәтижелері – авторлар Қазақстанның, атап айтқанда агроөнеркәсіптік кешеннің алдында тұрған экономикалық міндеттерді шешу ҥшін ҚХР-дағы осындай проблемаларды шешудің маңызы зор екенін атап өткен. Аграрлық өндірістің тиімділігін арттыру, азық-тҥлік қауіпсіздігі резервін құру және өнімді өткізу ҥшін қажетті жағдайлар жасау екі тарап ҥшін де проблемалық тақырыптар болып табылады. Қортындылар – АӨК саласындағы қытай-Қазақстан екіжақты ынтымақтастығының тереңдеуі жылдам қарқынмен өсуде және Қытайдан инвестициялардың құйылуына және экономиканы әртараптандыруға ықпал ете отырып, мемлекетаралық экономикалық өзара іс-қимылдың шешуші тетіктеріне айналуда.

Мақсаты – мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің (МЖӘ) ерекшеліктерін республиканың АӚК әртүрлі салаларының, оның ішінде астық ӛнімдері кіші кешенінің экономикалық, әлеуметтік және экологиялық даму проблемаларын шешудің тиімді құралы ретінде анықтау. Зерттеу әдістері – МЖӘ тетігін күшейту, ӛсімдік шаруашылығының жалпы ӛнімі құнының ӛсуіне оң әсер ететін мемлекеттік қолдаудың тиімділігін арттыру процестерін, мемлекет пен ауылдық тауар ӛндірушілердің ӛзара қарым-қатынастарына жаңа тәсілдерді зерделеуге мүмкіндік беретін талдамалық әдістер; фактілерді бақылау және іріктеу, олардың арасында байланыс орнату; синтездеу. Нәтижелері – мемлекеттік-жекешелік әріптестікті кеңейтудің алғышарттары мен ынталандырулары қаралған; осы құралдарды пайдаланудың салалық ерекшелігі мен ұлттық ерекшеліктері кӛрсетілген; шет елдердің тәжірибесін ескере отырып, МЖӘ жобаларын пайдаланудың басым бағыттары мен тәуекелдері айқындалған; іске асыру негізінде аграрлық сектордың әлеуметтік маңызы бар міндеттерін нәтижелі шешуді және Қазақстанның агроӛнеркәсіптік кешенін дамытудың тұрақтылығын қамтамасыз ететін факторлар мен жағдайлар, жалпы мемлекеттік мүдделер мен жеке кәсіпкерлердің тепетеңдігі негізделген. Қортындылар – репрезентативтік ақпараттық базаны талдау негізінде авторлар елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін негізгі салалық құрылымдардың инновациялық белсенділігі ӛсуінің оң үрдістерін сақтау үшін аграрлық саланың шаруашылық жүргізуші субъектілерін МЖӘ-нің неғұрлым перспективалы бағыттарына баса назар аудара отырып, оларды жанама қолдаумен субсидиялаудың әрдайым тиімді емес жүйесін алмастыруды қоса алғанда, мемлекеттің агробизнес ӛкілдерімен ӛзара іс-қимылының қолданыстағы нысандарын жетілдіру және жаңаларын әзірлеу қажеттігін, қолда бар ресурстарды неғұрлым ұтымды пайдалану және жеке инвестицияларды тартуды атап кӛрсетеді. Агроӛнеркәсіптік ӛндірісте мемлекеттік-жекешелік әріптестікті қолдану себептерінің бірі - прогрессивтік технологияларды енгізу қажеттілігі, ӛз ресурстарының жетіспеушілігі.

Мақсаты – динамикалық сипаттамаларды ескере отырып, ауыл шаруашылығы кӛлігінің жұмысын жетілдіру жолдары: жҥк айналымы, жҥру бағыттары бойынша тасымалдау қашықтығы. Әдістері – салыстырмалы, жҥйелік талдау, математикалық модельдеу. Нәтижелері – кӛліктік қызмет кӛрсетудің экономикалық-математикалық моделі және тасымалдау операцияларын ұйымдастырудың оңтайлы нұсқасын жасау ұсынылған, бұл агроӛнеркәсіптік кешендегі ӛзіндік құнын тӛмендетуге, шикізат шығындарын азайтуға, кӛлік жұмысының тиімділігін арттыруға, қойма параметрлерін барынша пайдалануға және қажетті ҥнемдеу жағдайларына кепілдік беруге, материалдарды ҥнемдеу уақытын азайту және қойма айналымын барынша арттыруға мҥмкіндік береді. Жҥктерді тасымалдаудан тҥсетін қаржы тҥсімдерінің кӛлемін болжаудың құрылымдық экономикалық моделін құру әдістемесі қаралған. Кәсіпорындардың, қойма қызметтерінің, ӛндірістің сатып алу қызметінің жұмысын ҥйлестіретін логистикалық процесс кӛрсетілген. Қорлардың тҥсуі мен тауарлардың жеткізілуін бақылауды, жҥк ағындарын ӛңдеу ырғағын ескеретін заңдылықтар анықталған. Негізгі экономикалық және ұйымдастырушылық принциптер мен ерекшеліктерді анықтай отырып, кӛлік жұмыстарын қамтамасыз ету тәсілдері ұсынылған. Ауылшаруашылық ӛнімдерінің сапасы мен бастапқы құнына әртҥрлі факторлар әсер ететіні анықталған, олардың ішіндегі ең бастысы оны тасымалдау мерзімі мен шарттары. Сатып алу жұмыстарын ҥйлестіру ресурстармен қамтамасыз ету процесінде және жеткізілімдерді бақылау арқылы жҥзеге асырылады. Негізгі міндет – тұтынушылардың ӛтінімдері толық қанағаттандырылған кезде белгілі бір кезеңге ӛнімдерді қайта ӛңдеу мҥмкіндігімен сақтау сыйымдылықтарының сәйкестігі. Қортындылар – ӛңірлерде кӛлік-логистикалық жҥйелер желісін қалыптастыру Қазақстан экономикасының ӛсуі ҥшін қажеттілік болып табылады және қосымша жҥк ағындарын, инвестицияларды тартуға, жаңа жұмыс орындарын құруға қабілетті.

Мақсаты – агроӛнеркәсіптік кәсіпорындардың жұмыс істеуіне, материалдық, қаржылық және ақпараттық ағындардың қозғалысын біріктіретін логистикалық процестердің тиімділігіне талдау жасау. Алайда, осы уақытқа дейін бұл процестер ауылшаруашылық тауар ӛндірушілері қызметінің жеке бағыты ретінде ғана ұсынылды. Осыған байланысты зерттеудің мақсаты шаруашылық жүргізуші субъектінің логистикалық қызметін жоспарлау және басқару жүйесін жобалау болып табылады. Әдістері – зерттеудің диалектикалық бағытының элементтерімен қатар оның әдіснамалық негізін монографиялық, статистикалық әдістер, ғылыми абстракциялар, сондай-ақ күрделілік, жүйелілік, қозғалыс және экономикалық құбылыстардың даму принциптері құрады. Нәтижелері – жабдықтауды, қорларды, сатуды реттеудің қолданыстағы логистикалық тәсілдері, сондай-ақ кӛптеген агроқұрылымдарда кӛлік және қойма шаруашылығын ұйымдастыру қазіргі заманғы талаптарға жауап бермейтіні анықталған. Бұл мәселенің неғұрлым айқын және тиімді шешімі – ақпараттық құрылыммен біріктірілген логистикалық менеджменттің тиімді мобильді механизмін құру. Ірі шошқа ӛсіру кәсіпорындарында логистиканың дамығандығы кӛрсетілген, бірақ оны кешенді деп атауға болмайды, ӛйткені материалдық ағындарды басқару алдыңғы орынға шығады, ал кӛлік және қойма операциялары толық дамымаған. Қортындылар – авторлар логистикалық циклдің басқару моделінің жобалық контурын әзірледі, оны шошқа кешенінің жұмыс істеу практикасына енгізу бизнес-логистика қызметіне бекітілген іс-әрекеттер мен рәсімдердің реттілігін ұтымды етуге, сондай-ақ есептеулер мен қателерді барынша жоюға мүмкіндік береді. Нақты бағдарламалық ӛнімді пайдалана отырып, кӛлік және қойма шаруашылығын автоматтандыру жобасын іске асыру логистикалық қызметті жоспарлау және басқару жүйесін жаңғыртуға ықпал ететін болады.

Мақсаты - аграрлық сектор кәсіпорындарын дамытудың проблемалары мен перспективаларын қарау. Әдістері – талдау және синтездеу, абсолютті және салыстырмалы кӛрсеткіштерді анықтау, дерексіз-логистикалық, экономикалық-статистикалық. Нәтижелері - авторлар ауылшаруашылық ӛндірісінің негізгі ерекшеліктерін атап ӛтеді: капиталды кӛп қажет етеді, инвестицияланған қаражаттың ұзақ ӛтелу мерзімі, рентабельділіктің тӛмен деңгейі, маусымдық, климаттық жағдайларға тәуелділік. Кәсіпорындар қазіргі заманғы техникамен жеткілікті қамтамасыз етілмеген, әлеуметтік инфрақұрылым нашар дамыған, топырақтың құнарлылығы тӛмендеген, ауыл халқының табыс деңгейі басқа салалардағы кірістерден әлдеқайда тӛмен. Қазіргі уақытта республикада агроӛнеркәсіптік кешенді дамытудың және ауыл шаруашылығы тауарын ӛндірушілерді қолдаудың тиімді бағдарламалары әзірленген. Мақалада Қазақстан Республикасында тіркелген ауыл шаруашылығы ӛнімдерін ӛндірушілердің: заңды тұлғалардың, жеке кәсіпкерлердің, шаруа (фермер) қожалықтарының, халықтың үй шаруашылықтарының саны кӛрсетілген. Ауыл шаруашылығы тауарларының жалпы шығарылымы, Қазақстандағы мал шаруашылығы ӛнімдерінің ӛндірісі, шаруашылықтардың барлық санаттары бойынша сойыс салмақтағы ірі қара малдың сатылған ӛнімдерінің кӛлемі кӛрсетілген. Азық-түліктің кейбір түрлері бойынша импортқа тәуелділік сақталып отырғаны анықталған: ет пен сүтті қайта ӛңдеу ӛнімдері, құс еті, кӛкӛністер мен жемістер. АӚК дамытудың негізгі бағыттары: азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жӛніндегі шаралар; цифрландыру және роботтандыру; отандық және шетелдік инвестицияларды тарту; мал шаруашылығы саласында селекциялық-асыл тұқымдық жұмыстың жетістіктерін қолдану; жоғары білікті кадрлар даярлауды жақсарту есебінен ғылыми әлеуетті нығайту негізделген. Қортындылар - қазіргі заманғы шаруашылық жүргізуші субъектілердің ерекшелігі олардың кең мамандануы болып саналады: термиялық ӛңдеу, зарарсыздандыру және сатуға дайындық бойынша бірнеше цехтардың болуы. Сондай-ақ, жоғары мамандандырылған ауылшаруашылық кәсіпорындары бар, олар әдетте ӛнімнің бір түрін шығарады, мысалы, сүт фермалары, жылыжай фермалары, питомниктер.

Нарықтық экономика, қатаң бәсекелестік жағдайында аграрлық бизнестің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету ӛзекті міндетке айналуда. Мақсаты – кәсіпкерліктің Қызылорда облысының әлеуметтік-экономикалық дамуына әсерін, аграрлық сектордағы шағын және орта бизнесті қолдау әдістерін кӛрсету, сондай-ақ қолдау бағдарламаларын қаржыландырудың тиімділігіне талдау жүргізу. Әдістері – зерттеудің теориялық негізі: отандық және шетелдік ғалымдардың, осы саладағы жетекші мамандардың іргелі және қолданбалы әзірлемелері. Негізгі экономикалық кӛрсеткіштерді талдау кезінде республика және оның ӛңірлері бойынша статистикалық деректер мен есептер пайдаланылған. Нәтижелері – кәсіпкерлік қызметке жәрдемдесудің тиімді құралдарын енгізу бойынша ұсынымдар әзірленді, олардың негізгі ережелері агроқұрылымдардың стратегиялық, жедел жоспарларын дайындау кезінде пайдаланылуы мүмкін. Қортындылар – шағын және орта агробизнес субъектілерінің тиімді жұмыс істеуі үшін шаруашылық жүргізудің шағын және орта нысандарына олардың одан әрі экономикалық ӛсуіне, еңбек ӛнімділігін арттыруға, инновациялық технологияларды қолдануды ынталандыруға бағытталған нарықтық тетіктерді күшейтуге бағытталған шаралар кешенін қамтитын мемлекеттік кӛмек бағдарламалары әзірленген. Отандық АӚК дамуының қазіргі кезеңінде ауыл шаруашылығының тұрақтылығын қамтамасыз ету және бәсекеге қабілетті аграрлық ӛндірісті қалыптастыру маңызды міндеттердің бірі болып табылады. Шағын аграрлық бизнес қоғамның экономикалық жүйесінің негізгі элементтерінің бірі ретінде ауылдың әлеуметтік тұрақтылығын арттыруға, экономиканы әртараптандыруды және оның белсенді инновациялық қызметін қолдауға қабілетті. Ұсақ тауарлы ӛндіріс саласындағы елеулі кемшілік ауыл шаруашылығы ӛнімдерін сатып алу мен ӛткізудің, сондай-ақ жабдықтау мен техникалық қызмет кӛрсетудің жолға қойылған жүйесінің болмауы болып табылады.

Осы мақаланың мақсаты Батыс Қазақстан облысының қой шаруашылығы саласындағы қалыптасқан жағдайды және болашақта оның тиімділігін арттыру әлеуетін бағалау болып табылады. Әдістері – статистикалық мәліметтерді талдау әдістері, оларды топтастыру, таралудың вариациялық және динамикалық қатарларын, экономикалық құбылыстардың өзара байланысын зерттеу. Нәтижелері – Батыс Қазақстандағы қой шаруашылықтары қызметінің негізгі бағыттары қаралған, ет және ет өнімдерін тұтыну көлемдерінің болжамы жасалған. Авторлар республиканың бұл батыс аумағы мұнай-газ секторына, машина жасауға, тамақ өнеркәсібіне, құрылыс индустриясына, астық шаруашылығына, мал шаруашылығына бағдарланған макроөңірге жататынын және одан әрі орнықты әлеуметтік-экономикалық өсу үшін елеулі мүмкіндіктерге ие екенін атап көрсеткен. Қортындылар – қой өсірудің негізгі мәселелері - жеке қосалқы шаруашылықтарда малдың 60%-дан астамының шоғырлануы, олардың төмен өнімділігі, қажетті еңбек пен тұрмыс жағдайларының болмауы, қой шаруашылығының ішкі кешенін тоқыма және тағам өнеркәсібімен интеграциялау, шикізатты өңдеудің заманауи жоғары тиімді технологиялары, мамандардың жетіспеушілігі. Осы міндеттерді шешу үшін Қазақстан Республикасында Shopan-ata Қазақстан қой өсірушілер Ұлттық қауымдастығының бастамасы бойынша қой шаруашылығын дамытудың салалық бағдарламасы әзірленген, оның мақсаты ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету және кәсіпкерлікті кеңінен тарату есебінен олардың әл-ауқатын жақсарту болып табылады. Авторлар қой шаруашылығы субъектілерінде асыл тұқымды істі ғылыми негізделген ұйымдастыруды енгізу қажет деп тұжырымдаған: жас малды өсіру, азықтандыру рационын жақсарту, жыл мезгілдері бойынша жайылымдардың орасан зор қорын тиімді пайдалана отырып, олардың өнімділігін, өнім сапасын арттыруға мүмкіндік беретін малды ұстау жүйелері мен тәсілдерін жақсарту.

Зерттеу «Қазақстан экономикасы мен қоғамының теңгерімді аумақтық дамуының тұжырымдамасы мен тетіктерін әзірлеу» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Ғылым комитетімен бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру шеңберінде жҥргізілген. Осы мақаланың тақырыбы азық-тҥлік индустриясының даму деңгейіне, сондайақ азық-тҥлік экспортының негізділігіне байланысты елдің азық-тҥлік қауіпсіздігі мәселесінің стратегиялық маңыздылығымен өзектендіріледі. Мақсаты – тағам саласының әлеуметтік маңызы бар өнімдерін өндіру көлемімен республика қажеттілігінің теңгерімділігін талдау және оны өзін-өзі қамтамасыз ету санаттары бойынша топтастыру. Әдістері – дерексіз-логикалық, монографиялық, графикалық, салыстырмалы талдау, топтау. Нәтижелері – зерттеу ішкі нарық, өндіріс, импорт және экспорт қажеттіліктерінің көрсеткіштері бойынша әлеуметтік өнімдердің өзіндік жеткіліктілік деңгейінің динамикасына талдау жҥргізуге бағытталған. Отандық азық-тҥлік жеткізілімінің өсуі мен төмендеуіне әсер ететін факторлар анықталған. Тауарлар топтарына сұранысты қанағаттандырудың беріктік дәрежесін анықтау ҥшін ТМД мемлекеттерінде сандық тұрғыдан жеткілікті қауіпсіз тағамға физикалық және экономикалық қолжетімділік дәрежесін бағалау ҥшін көрсеткіштер жҥйесі жөніндегі әдіснамалық ұсынымдарға сәйкес қабылданған санаттар бойынша оларды топтастыру жҥзеге асырылды. Топтаманың ұсынылған нәтижелері отандық нарықты әлеуметтік маңызы бар азық-тҥлік тауарларымен қамтамасыз ету құрылымындағы өзгерістерді анықтауға мҥмкіндік береді. Қортынды – авторлар халықтың ішкі қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесі бойынша арнайы тауар топтарын анықтаған; мемлекеттік және ведомстволық билік органдарына, сондай-ақ өңдеу кәсіпорындарының менеджментіне қызығушылық тудыратын бірқатар ұйымдастырушылық-экономикалық шешімдер ұсынылған. Алынған қорытындылар Қазақстанның тағам индустриясын дамыту жөніндегі бағдарламалық құжаттарды қалыптастыру кезінде пайдаланылуы мҥмкін.

Мақсаты – әлеуметтік маңызы бар тағам ӛнімдеріне жататын Алматы облысында нан-тоқаш ӛнімдерін ӛндіру жӛніндегі кәсіпорындардың инновациялық қызметінің басым бағыттарын айқындау, ал нан пісіру ӛнеркәсібі - тағам секторының жетекші салаларының бірі, онда нан-тоқаш ӛнімдерінің сапасын, тағамдық құндылығын жақсарту және ассортиментін кеңейту маңызды мәнге ие болады. Әдістері – кешенді экономикалық талдау, SWOTталдау, сауалнама. Нәтижелері – Алматы облысы мен Алматы қаласының нан және нантоқаш ӛнімдері нарығының жай-кҥйі мен даму қарқыны зерделенген, олардың облыста 2016-2020 жылдары дайындау серпіні мен ӛсу қарқыны кӛрсетілген. Тұтынушыларға сауалнама жҥргізу арқылы ассортиментті таңдауда басшылыққа алатын негізгі критерийлер мен себептері кӛрсетілген. Қазіргі уақытта нарықта дәнді дақылдарды қоса отырып, жоғары сапалы диеталық нан-тоқаш ӛнімдеріне сұраныстың ӛсуі байқалады. Алматы облысының жетекші наубайханалық кәсіпорындарын техникалық жаңғырту деңгейі талданған. Авторлар пайдаланылған жабдықтар мен құралдардың ескіргенін, олардың кейбіреулерінің техникалық тозуы 50%-дан асқанын атап ӛткен. Қортындылар – осы сектордағы кәсіпорындардың инновациялық белсенділігін арттырудың маңызды бағыттары кӛрсетілген, олардың жұмыс істеу тиімділігіне және нан нарығындағы жағдайды тұрақтандыруға әсер ететін негізгі факторлар анықталған. Шикізат пен энергия шығындарының ҥнемі ӛсуімен ӛндірушілер ӛз ӛнімдерінің бағасын бір деңгейде ұстап тұру ҥшін қиын міндет алады. Бұл тапсырманы тек ӛндіріс шығындарын оңтайландыру және сауда нҥктелеріндегі бағаны бақылау жағдайында шешуге болады.

Мақсаты – Қазақстан Республикасының қант ӛнеркәсібінің тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін саланың ұйымдастырушылық-экономикалық тетіктерін жетілдіру мәселелерін зерделеу. Әдістері – зерттеу барысында «Мемлекет – қызылша-қант субкомплексі – қызылша шаруашылығы және қант ӛндіру кәсіпорны» тізбегіндегі іс-шаралар аясында кешенді, жүйелі және салыстырмалы талдау әдістері қолданылған. Нәтижелері - авторлар 2015 жылдан бастап 2021 жылға дейінгі кезеңді қамтитын кезеңдегі осы саладағы негізгі экономикалық кӛрсеткіштерге (қант қызылшасының егіс алқаптарының кӛлемі, ӛнімділік деңгейі, жалпы жинау, ақ тазартылған қант ӛндірісінің кӛлемі, ӛзіндік құн, қант зауыттарының ӛндірістік қуаты) талдау жүргізген. Ӛнеркәсіптік кәсіпорындарға осы дақылдарды ӛсіруге мемлекеттік инвестициялардың динамикасына баға берілген. Қортынды – талдау нәтижелері елдің қызылша қант кешенінің тұрақты дамуын тежейтін негізгі проблемаларды анықтауға мүмкіндік берді, оларды шешу мақсатында авторлар қант индустриясындағы экономикалық қайта құру, оның құрылымдық модернизациясының әлеуетін арттыру, шаруашылық жүргізуші субъектілерді ынтымақтастық және интеграция принциптеріне шоғырландыру бойынша ұсыныстар жасады. Ұсынымдар Қазақстанның қант ӛндірісін дамытудың салалық бағдарламасын әзірлеу және іске асыру кезінде, сондай-ақ ӛндірістік-шаруашылық қызметті жоспарлау кезінде қызылша-қант саласының субъектілері үшін пайдалы болуы мүмкін. Қант қызылшасы республиканы азық-түлікпен және азық-түлікпен қамтамасыз етуде үлкен маңызға ие, сонымен қатар ауыспалы егістің ӛнімділігін арттыратын және кӛптеген дақылдар үшін құнды прекурсор бола отырып, үлкен агротехникалық маңызы бар. Жоғары ӛнімді тек ғылым мен озық тәжірибенің жетістіктерін қатаң сақтау негізінде алуға болады.

Мақсаты – мемлекеттік аграрлық саясаттың маңызды саласы және ауыл шаруашылығындағы басымдық ретінде кӛп кӛңіл бӛлінетін Қазақстанның мал шаруашылығы саласын дамыту проблемаларын ашу. Сҥт және сҥт ӛнімдері нарығын мониторингтеу қажеттілігі оның әлеуметтік маңыздылығымен, жұмыспен қамтылуын, халықтың табысын және елдің азық-тҥлік қауіпсіздігін қамтамасыз етумен негізделген. Авторлар сҥт кешенінің сыртқы факторлардың әсерін ескере отырып, ӛзіндік сипаттамалары, ӛндіріс пен дистрибуция ерекшеліктері, сапа мен бәсекеге қабілеттілікке қол жеткізу шарттары бар екенін айтады. Осыған байланысты, зерттеу отандық сҥт мал шаруашылығының ішкі саласын одан әрі жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеуге арналған. Әдістері – жалпы ғылыми (жиналған ақпаратты талдау, синтездеу, жалпылау. Нәтижелері – Қазақстан Республикасында сҥт және сҥт ӛнімдерін жан басына шаққандағы орташа тұтыну, соңғы 5 жылдағы импорт пен экспорт кӛрсеткіштері бойынша сҥт-азық-тҥлік нарығы талданды. Тҥпкілікті ӛнім кӛлемінің ұлғаюын және малдардың ӛнімділігінің тӛмендігін тежейтін негізгі себептері: агроқұрылымдар мен жеке қосалқы шаруашылықтардағы аналық мал басы ҥлесінің тӛмендігі, сапалы жемшӛптің жетіспеуі, мал ұстау технологияларының сақталмауы, жабдықтардың тозуының жоғары деңгейі, республикада, атап айтқанда Алматы облысында шикізат ӛндірушілер мен оны қайта ӛңдеушілер арасында тиімді байланыстардың болмауы анықталған. Қортындылар – шикізат тапшылығын жою, кәсіпорындарды қаржылық сауықтыру, азық-тҥлікті ӛткізу кезінде заманауи маркетингтік технологияларды пайдалану, сҥт тауарларын тасымалдау, сақтау және ӛткізу кезінде ұтымды логистикалық тізбектерді қамтамасыз ету қажет.

Мақсаты – ауыл аумақтарының жерлерін пайдаланудың нео-кӛшпелі тәсілінің автоматтандырылған ақпараттық-басқару жҥйесінің (ААБЖ) тетіктерін негіздеу. Авторлар «Қазақстан Республикасында шӛлейттенуге қарсы 2025 жылға дейінгі Стратегиялық шаралар» Мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде қаралып отырған проблема бойынша деректерді зерделеді және ұсынған. Әдістері – ArcGIS кӛмегімен картографиялық, агробизнес объектілерінің қызметін талдау; есептеу-конструктивтік – бастапқы ақпаратты бағалау; статистикалық деректер жоспарын жасау ҥшін қолданылған. Осы мақсатқа қол жеткізу ҥшін авторлар мынадай проблемаларды анықтау міндетін қойды: Қазақстанның инновациялықбелсенді аумақтарын (ИБА) дамыту қажеттілігі; ауылдық жерлерде әлеуметтік-экономикалық қатынастарды басқару жҥйесін цифрландыру және автоматтандыру; ауылдық аудандардың картографиялық деректері негізінде жылжымайтын мҥлік тізіліміне жазбалар енгізу. Нәтижелері – ғылыми-техникалық, білім беру және ӛнеркәсіптік әлеуеттің болуы негізінде ауылдық әкімшілік округтер шекарасында ИБА-ның уақтылы жұмыс істеуі дәлелденген, бұл бәсекеге қабілетті жоғары технологиялық ӛнімді шығаруға және ішкі және сыртқы нарықтарда тиісті позицияға ие болуға мҥмкіндік береді. Аудандық, облыстық және республикалық ауқымдағы ауылдық аумақтардың қала құрылысы кадастрының мынадай деңгейлерін құру платформасы ретінде жоспарлау, ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау функцияларын пайдалана отырып, ГАЖ-технологиялар базасында цифрландыру және картографиялау нәтижелері кӛрсетілген. Қортындылар – алынған кадастрлық ақпарат кӛлемі авторларға ұтымды басқару шешімдерін қабылдауға және ААБЖ кӛрсеткіштерінің жҥйелі тізімін жасауға, оларды жіктеудің әдістемелік тәсілдерін жасауға ұсыныстар енгізуге мҥмкіндік берді.

Мақсаты – жерге орналастыру мақсаттары үшін Қазақстанның далалық аймағында ландшафтық-экологиялық негізде агрошаруашылық құрылымдардың аумақтарын функционалдық аймақтарға бөлудің әдістемелік тәсілдерін талдау. Әдістері – монографиялық, есептеу-құрылымдық, топтастыру, графикалық модельдеу. Нәтижелері – табиғатты қорғау қызметінің өлшемшарттарын ескере отырып, ауыл шаруашылығы жерлерін пайдалану және қорғау жөніндегі жобалық әзірлемелердің әдістемесін жаңартуды қажет ететін республиканың жерді пайдалануды экологияландырудың өзекті проблемалары көрсетілген. Типтік нысандар таңдалды – дала ландшафты аймағының агроқұрылымдары, оларда зерттеулер жүргізілген. Бұл аймақтың ресурстарына талдау жасалған, агроландшафттың экологиялық тұрақтылығы анықталған, оның маңызды құрамдас бөлігі эрозиялық процестер болып табылады. Осы жердің ландшафтық-экологиялық ерекшеліктерін сипаттайтын және аумақтық аймақтарға бөлу үшін негіз болып табылатын карталар: ландшафтық карта-қарапайым табиғи-аумақтық кешендерді бөліп көрсететін гипотеза, аумақтың экологиялық орнықтылығының картасы және жергілікті жерді функционалдық аудандастыру картасы әзірленген. Агрорельефті жоспарлау қағидаттары негізделген, оның ішінде ландшафттың морфологиялық құрылымдық бірліктерін экологиялық жағдайы мен әр экологиялық-ландшафтық топ үшін тиісті шараларды қолдана отырып, әр түрлі жерлерді пайдаланудың орындылығы бойынша біріктіреді. Эксперименттік жоба жасалған, онда экологиялық және ландшафтық субстанциялардағы дала аймағының аграрлық мамандандыруының шаруашылық жүргізуші субъектілері мысалында аумақтық ұйым құрылған. Агроландшафттарды аумақтық аймақтарға бөлу әдістемесі әзірленген, оның ерекшелігі Солтүстік Қазақстанның дала аймағының ландшафтық-экологиялық жағдайларына бейімделу болып табылады. Қортындылар – ауыл шаруашылығы құрылымдарының жерге орналастыру жобаларын әзірлеу үшін жер орналастырудың экологиялық тұрақты және экономикалық тиімді нысандарын жобалауды көздейтін ландшафтық негізде ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жер алаңын қайта құру жөніндегі ұйымдастырушаруашылық шараларының ғылыми негізделген жүйесі негіз болуға тиіс.

Мақсаты – елдегі ауыл шаруашылығы кооперациясын дамыту мәселелерін, осы процесті тиімді ілгерілету әлеуетін, маркетингтік қызметтердің таралу үрдістерін, қаржылық және бухгалтерлік есептілікті, мемлекеттік және жергілікті басқаруды дайындау мәселелерін қарау. Әдістері – сандық-нәтижелі көрсеткіштер фактілерді бақылау және жинау, салыстырмалы талдау және синтез, жүйелік тәсіл негізінде алынады. Нәтижелері – республиканың аграрлық секторындағы кооперативтік қатынастарды кеңейтудің бағыттары мен негізгі міндеттері, өзінің экономикалық және әлеуметтік жағдайын жақсарту мақсатын алға қойған ауыл шаруашылығы өндірушілерін біріктіру үшін жағдайларды қамтамасыз етудегі кооперацияның рөлі; кооперативтік кәсіпкерлікті тарату; жұмыс орындарын құру арқылы әлеуметтік функцияны іске асыру, табыстың кепілді деңгейі; отандық нарықтың сыртқы факторларға тәуелділігін төмендету көрсетілген; шаруашылық жүргізуші субъектілердің мүдделерін қорғаңыз; халыққа сапалы және салыстырмалы түрде арзан тауарлар сатып алуға мүмкіндік беру. Қортындылар – автор мемлекеттік және жергілікті деңгейлерде ауылшаруашылық кооперативтерін құрудың жаңа тиімді бағдарламаларын іске асыру; түпкілікті тұтынушыға тиімді жеткізілім тізбегін құруда олардың мүмкіндіктерін пайдалану қажет екенін айтады. Кооперация әлеуметтік тепе-теңдікті сақтай отырып, нарықтық экономиканы тұрақтандырушылардың бірі ретінде әрекет етеді, аграрлық өндірісті ұйымдастырушылық және құрылымдық қайта құруға негіз болады. Нарықтық экономика жағдайында кооперативті фермалардың қызметі көбінесе оларды материалдық-техникалық құралдармен және қызметтермен қамтамасыз ететін, өнімдерін өңдейтін және сататын ауыл шаруашылығының басқа салаларымен қарым-қатынасына байланысты. Дамыған мемлекеттердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, ауыл шаруашылығы кооперациясының әлеуетті мүмкіндіктері аграрлық саланың орнықты және теңгерімді дамуына және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ықпал етеді. 

Осы мақаланың мақсаты сҥт өнімдерінің белгілі бір тҥрінің импорты мысалында сауда қатынастарының қазіргі жай-кҥйін ескере отырып, сертификаттау және ветеринарлық бақылау, кеден қызметі, логистика және қаржы бойынша Орталық Азия елдері арасындағы саудадағы бар кедергілерді зерттеу болып табылады. Әдістері - KOBO Toolbox (ашық бастапқы коды бар сауалнамаларды жҥргізуге арналған онлайн құрал) пайдалана отырып сұхбаттасу, сарапшылармен консультациялар. Зерттеу барысында Қырғызстаннан Қазақстанға сҥт өңдеу өнімдерін импорттайтын 23 компаниядан сауалнама алынды. Нәтижелері - осы басым бағыттардың нәтижелілігін төмендету себептері мен факторларын анықтау, оларды тауар айналымын реттеуге жауапты мемлекеттік институттардың жобаларды басқарудың бірлескен офисінің (РМО) әдістемесін пайдалана отырып жою қажет. Қортындылар - жобалық менеджмент қағидаттарын қолдану, сондай-ақ РМО енгізу елдерді ҥйлестіруді едәуір кҥшейтуге, шектеулерді жою бойынша жҥйелі және әдістемелік қызметті қамтамасыз етуге мҥмкіндік береді, сауданың өсуіне және өңірдегі одан әрі интеграцияға ықпал етеді. Басқа да азық-тҥлік тауарларын: жаңа піскен жеміс-көкөніс өнімдері, ұн, өсімдік майлары, шырындар, кептірілген жемістер мен бұршақ дақылдарын сатуды талдауды қамтитын материалдардың едәуір көлемінен мақала дайындау кезінде сҥт өнеркәсібі өнімдерінің импортына баса назар аударылған. Алайда, осы саладағы сауда кедергілері азық-тҥліктің басқа ассортиментімен корреляцияның жоғары дәрежесін көрсетеді. Жобаларды басқару әдістерін таратудан алынатын артықшылықтар барлық шығындарды өтейді және бюджеттен асырмай олардың мерзімдері, нәтижелердің сапасы бойынша табысты іске асырылуына ықпал ететін болады.