Мақсаты - әлемдік экономиканың тҧрақсыздануы жағдайында ел халқын азықтҥлікпен қамтамасыз етудің жай-кҥйін, соңғы жылдары айтарлықтай өсудің тҧрақты сипатына ие тауарларға, ең алдымен азық-тҥлік бағаларының инфляциясын талдау. Әдістері – салыстырмалы талдау, экономикалық-статистикалық, себеп-салдарлық. Нәтижелері – әлемдегі экономикалық жағдайдың тҧрақсыздығының негізгі белгілері, олардың сипаттамалары, негізгі себептері мен салдары ашылады. Ауыл шаруашылығы өнімі өндірісінің 2000-2020, 2020-2022 жылдардағы орташа жылдық өсу қарқыны және олардың жан басына шаққандағы негізгі өнім тҥрлерімен қамтамасыз етуге және тҧтыну нормасына әсері көрсетілген. Аталған индикаторларды салыстыру жекелеген жылдар бойынша Қазақстанда азық-тҥлікті қолдаудың нақты деңгейін анықтауға мҥмкіндік береді. Авторлар соңғы екі онжылдықта диетаның физиологиялық нормалары мен жеке тамақ өнімдерінің калориялылығына әлі қол жеткізілмегенін атап өткен. Азық-тҥлік қауіпсіздігін тҧтынушылық сҧраныстағы импорттың ҥлесі де анықтайды. Қорытындылар – таяу және орта мерзімді перспективада физиологиялық қажеттіліктер стандарттарына дейін жан басына шаққандағы импорт алмастыру мен тҧтынуға көшуге мҥмкіндік беретін өнімнің негізгі тҥрлерін көлемге дейін ҧлғайту жөнінде пәрменді шаралар қабылдау ҧсынылады. Республиканың аграрлық секторында кәсіпкерлік қызметті жҥргізу ҥшін қолайлы экономикалық және ҧйымдастырушылық жағдайлар жасау бойынша мемлекеттік қолдау шаралары ҧсынылды. Азық-тҥлік мәселесін шешу мемлекеттік саясаттың ең басты басымдығы болып танылды. Зерттеу нәтижелерінің азық-тҥлікпен қамтамасыз ету жҥйесін ҧйымдастыру және басқару ҥшін практикалық маңыздылығы бар. Азық-тҥлікті өндірудің, өңдеудің, сақтаудың және ҧтымды пайдаланудың инновациялық технологияларын қолдануға жәрдемдесу; шикізат пен ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерден тҥпкілікті тҧтынушыға қарай тауар жылжытудың тиімді жҥйесін қалыптастыру; көтерме сауданың көлік-қойма инфрақҧрылымын дамыту маңызды мәнге ие болады.

Мақсаты – негізделген және тиімді шешімдер қабылдау ҥшін Data Driven Decision Making (DDDM) қағидаттары негізінде елдің және өңірлердің азық-тҥлік қауіпсіздігін басқарудың тиімділігі мәселелерін зерттеу. Бұл зерттеу «Data Driven Decision Making» тұжырымдамасы негізінде жаһандық сын-қатерлер жағдайында өңірдің азық-тҥлік қауіпсіздігін басқару" AP14871923 тақырыбы бойынша Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым Комитетінің гранттық қаржыландыру жөніндегі жобасының міндеттерін орындау шеңберінде жҥргізілді. Әдістері – зерттеудің теориялықәдіснамалық базасы ретінде отандық және шетелдік ғалым-экономистердің жаһандану және ел экономикасының интеграциясы жағдайындағы азық-тҥлікпен қамтамасыз ету мәселелеріне қатысты еңбектері пайдаланылды. Ғылыми зерттеу әдістері: монографиялық, дерексіз, логикалық, жҥйелік және кешенді талдау, статистикалық деректерді өңдеу, құрылымдық-функционалдық тәсілдер. Нәтижелері – авторлар агроөнеркәсіптік кешен саласында DDDM қолдану мҥмкіндігін қарастырған. Қорытындылар – нәтижелерді іске асыру DDDM қағидаттарын орталық мемлекеттік және жергілікті органдардың практикалық қызметіне имплементациялау есебінен ел өңірлерінің агроөнеркәсіптік жҥйесінің тұрақтылығына қол жеткізуге байланысты мультипликативтік әсер алуға мҥмкіндік береді. Data Driven Decision Making негізінде шешім қабылдау тұжырымдамасын пайдалану шикізат пен өнімнің сапасы белгіленген талаптарға сай болған кезде азық-тҥліктің экономикалық және физикалық қолжетімділігін, азық-тҥлік қауіпсіздігін объективті бағалауға ықпал ететіні негізделді және қауіпсіз тұтынуға кепілдік беретіні анықталды. Өз өндірісін қолдау, импортты қысқарту қажет. Мұндай саясатты азық-тҥлікпен өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейі жоғары көптеген елдер ұстанады.

Мақсаты – Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы саласының инновациялық қызметінің ағымдағы және әлеуетті бағыттарын кӛрсететін факторлар негізінде агроӛнеркәсіптік ӛндірісті дамытудың қазіргі заманғы сұранысқа ие модельдері ұсынылған. Мақаланы дайындау барысында жалпы ғылыми және нақты ғылыми әдістердің кең спектрі қолданылған: теориялық тәсілдерді жалпылау, салыстырмалы талдау, жҥйелік-динамикалық және экономикалық-математикалық модельдеу, трендтік талдау әдісі, диалектикалық. Республиканың АӚК-дегі инновациялық саясат мәселелері бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың іргелі әзірлемелері теориялық-әдіснамалық негіз болды. Нәтижелері – Қазақстанның ауыл шаруашылығында пайдаланылатын заманауи технологиялық және ұйымдастырушылық инновацияларды енгізудің негізгі ҥрдістері мен проблемаларын қоса алғанда, аграрлық саланың ағымдағы жағдайы зерттелген. Аграрлық сектордың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға елеулі әсер ететін факторлар талданды. Ӛндірісті құрылымдық қайта құру, инвестициялау деңгейін арттыру және т.б. болжамдар ұсынылған. Оның ерекшеліктерін ескере отырып, агроӛнеркәсіптік кешендегі инновациялық белсенділікті ынталандыру бойынша практикалық ұсыныстар берілген. Базалық ретінде АӚК-нің мынадай құзыреттері айқындалған: азық-тҥлік әлеуетін құру, ұлттық экономикалық жҥйенің құрылымдық-салалық теңгерімін қамтамасыз ету, технологиялық платформаны қалыптастыру. Қорытындылар – шаруашылық жҥргізуші субъектілердің жалпы ӛнімі кӛлемінің одан әрі ӛсуі экологиялық таза ӛнім алуға және салада ЖІӚ-нің ұлғаюына ықпал ететін қоршаған ортаны қорғауға, ғылыми зерттеулерге қомақты қаржы қаражатын салу жағдайында мҥмкін болады. Жалпы, соңғы жылдары Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы ахуал тұрақтануда, бұл ірі және орта ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының қаржылық-экономикалық жағдайын нығайтуда кӛрінеді.

Мақсаты - ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдау негізінде үш жылдық кезеңге арналған бюджеттің кірістері мен шығыстарын талдау. Әдістері – салыстырмалы талдау негізінде ауыл шаруашылығы ӛндірісінің есептік кӛрсеткіштері, қаржыландыру кӛлемі қаралды. Нәтижелері – Қазақстанның 2024-2028 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамының есептік кӛрсеткіштерімен, сондай-ақ 2024-2025 жылдарға арналған бюджет кӛлемімен және Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасымен ӛзара байланысты 2024-2026 жылдарға арналған республикалық бюджет жобасының негізгі параметрлері зерделенген. Республикалық бюджет жобасын қалыптастыру мәселелері ел экономикасын дамытудың базалық сценарийіне сәйкес ұсынылған. Негізгі бюджеттік функционалдық топтар бӛлінісінде салыстырмалы нысанда республикалық бюджет шығыстарын қаржыландырудың мӛлшері, құрылымы және негізгі бағыттары кӛрсетілген. Қорытындылар – аграрлық секторды қаржыландырудың негізгі бюджеттік бағдарламалары егжей-тегжейлі кӛрсетілген. «Қоршаған ортаны тұрақтандыру және жақсарту» және «Су ресурстарын тиімді басқару» сияқты жобалар бойынша оларды бюджеттеу айтарлықтай қысқарды. Бюджеттік несиелендіруге келетін болсақ, оның кӛлемі ӛткен жылдармен салыстырғанда едәуір артып келеді, оны мемлекет тарапынан қаржылық қолдаудың ӛсуі ретінде оң бағалауға болады. Алайда, егер сіз саланы несиелендіру туралы мәліметтерді үш жылдық болжаммен салыстырсаңыз, саланы қаржыландыру мӛлшері азаяды. Орта мерзімді кезеңде ауыл шаруашылығы ӛнімін ӛндіруге арналған бюджет қаражатынан бюджеттік қаржыландыру және кредиттер кӛлемін азайту оның кӛлемдерін ұлғайтуға ықпал етпейді. АӚК кәсіпорындарын жоспарлау (бюджеттеу) жӛніндегі маңызды құжат бизнес-жоспар болып табылады, онда нарық сегменттерінің сыйымдылығы, олардың нарықтағы үлесі туралы ақпарат қалыптастырылады; бәсекелестер мен тұтынушыларға сипаттама беріледі, бірнеше жыл бұрын сату кӛлемі бойынша болжамды бағалар жасалады.

Мақсаты - аграрлық секторды мемлекеттік қолдау тетіктері зерттелген (Жетісу облысының техникалық дақылдары мысалында), Қазақстан Республикасының агроӛнеркәсіптік ӛндірісінің ағымдағы жай-күйіне талдау жүргізілді, проблемалар мен оларды шешу жолдары қаралған. Әдістері - жұмыстың теориялық негізін шетелдік және отандық ғалымдардың еңбектері құрайды, талдау әдісімен Жетісу облысының АӚК дамуына баға берілген, техникалық дақылдар мен азық-түлікке баға деңгейін реттеу. Статистикалық әдісті қолдана отырып, оларды ӛндірудің қазіргі жағдайы мен болашағы туралы қорытындылар жасалған. Модельдеу әдісі аграрлық саланы басқарудың тиімді моделін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Нәтижелері - аграрлық сектордың шикізат бағытына байланысты проблемалар, ӛндірістік қуаттардың толық жүктелмеуі, инновациялық технологиялар мен техникалық жарақтандыруды енгізудің тӛмен деңгейі ауыл шаруашылығы саласының даму қарқынын бәсеңдетеді. Осы міндеттерді шешу жолдары белгіленген: ауыл шаруашылығы инфрақұрылымына инвестициялау және ӛндірістік және қызмет кӛрсететін кооперативтер желісін кеңейту арқылы шағын бизнесті қаржыландырудың қолжетімділігін жақсартуға, Жетісу облысының аграрлық экономикасын мемлекеттік қолдаудың тиімділігін арттыруға бағытталған ұсыныстар дайындалған. Қорытындылар - зерттеу барысында алынған негізгі ғылыми ережелер ӛңірде техникалық дақылдарды ӛсіру, қайта ӛңдеу және сату жӛніндегі тиімді саясатты әзірлеу және іске асыру үшін ақпараттық-талдамалық материал ретінде пайдаланылуы мүмкін. Табиғи және еңбек ресурстары облысқа азық-түлікпен қамтамасыз етуде ӛзін-ӛзі қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Агроӛнеркәсіптік ӛндірісті реттеудің қазіргі заманғы мемлекеттік саясатының негізгі бағыттары кӛрсетілген: азық-түлік тауарлары мен шикізатқа сұраныстың орнықты ӛсуін қолдау үшін жағдайлар қалыптастыру; инфрақұрылым, кӛтерме және бӛлшек сауда нарықтары жүйесін құру; халықтың азық-түлікке деген сұранысын қанағаттандыратын баға жүйесін қолдау.

Мақсаты – аграрлық секторда салықтық ынталандырудың қалыптасқан жай-күйі мен перспективаларын кӛрсету. Әдістері – экономикалық-статистикалық, факторлық талдау, салыстыру және синтездеу, логикалық негіздеме. Нәтижелері – агроӛнеркәсіптік кешеннің жекелеген салаларын қолдаудың тікелей әдістері шаруа (фермер) қожалықтары үшін бірыңғай жер салығының мӛлшерлемесіндегі айырмашылықтар есебінен, ал шаруашылық жүргізудің қалған нысандары үшін корпоративтік табыс салығы базасындағы айырмашылықтар есебінен жанама әдістермен тиімді ауыстырылуы мүмкін екендігі негізделген. Атап айтқанда, күріш ӛсіруді қоспағанда, ӛсімдік шаруашылығы ӛнімдерін ӛндіретін ауыл шаруашылығы құрылымдарында (2020-2022 жж. орташа рентабельділік деңгейі 49,6% құрады), сондай-ақ мал шаруашылығы ӛнімдерін ӛндіруге маманданған (рентабельділік – 35,6%) жеке кәсіпкерлік пен шаруа (фермер) қожалықтарында тікелей қолдау салық механизмдерімен ӛтеледі. Ауыл шаруашылығы жерлерін дұрыс емес немесе мақсатсыз пайдаланғаны үшін жауапкершілік шараларын толық бақылау және қолдану шартымен бюджетке ықтимал түсімдердің бағасы берілді. Қорытындылар – жер пайдалануды жақсарту үшін пайдаланылуы мүмкін қаржыландырудың ықтимал кӛлемін есептеу келтірілген. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымсыз пайдалану олардың тиімсіз пайдаланылуымен байланысты: ӛңдеудің немесе тыңайтқыштарды енгізудің жетілмеген әдістері, ауыспалы егістерді дұрыс жоспарламау. Үйлестіру шаралары мен реттеуді бейімдеуді талап ететін әртүрлі проблемалар мен қажеттіліктерді анықтайтын аймақтық ерекшеліктерді ескеру қажет. Жер ресурстарының жай-күйі мен пайдаланылуы туралы толық және нақты ақпаратты қамтамасыз ету үшін Қазақстанның бүкіл аумағын ауыл шаруашылығы карталарымен қамту жӛніндегі жұмысты жалғастыру қажет, бұл салық ставкаларын арттыра отырып, айыппұлдар ӛндірілуі мүмкін ықтимал бұзушылықтардың алдын алады.

Мақсаты – ғылыми жҧмыс әлеуметтік бағдарланған кәсіпкерліктің өңірлік экожҥйелік моделін қалыптастырудың тҧжырымдамалық тәсілдерін айқындауға және өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуының орнықты өсуі ҥшін оны іске асыру мҥмкіндіктерін айқындауға негізделген. Әдістері – осы бағыт бойынша ғылыми мақалаларды библиографиялық талдау. Модельдеу әдісі аймақтық «бизнес-экожҥйені» қалыптастыру қажеттілігін негіздеуге ықпал етті. Статистикалық әдіс Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік кәсіпкерлік қызметті кеңейтудің жай-кҥйі мен перспективалары туралы қорытынды жасауға мҥмкіндік береді. Нәтижелері – әдебиет көздеріне шолу әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған бағытты қазіргі экономиканың әлеуметтенуі мен инклюзивтілігінің негізгі нысаны ретінде белгілеуге мҥмкіндік берді, бҧл кәсіпкерлік бастаманың әлеуметтік тиімділігіне ғана емес, сонымен бірге экономикалық табыстылыққа қол жеткізу арқылы оның тҧрақты дамуын қамтамасыз етеді; кәсіпкерлік практиканың негізгі қағидатын негізге ала отырып, әлеуметтік жобалардың әртҥрлі тҥрлерінің маңыздылығы көрсетілген, оның мәні оның өзін-өзі ақтауын қамтамасыз ету болып табылады: (КЕҦ) коммерциялық емес ҧйымдары, оның ішінде әлеуметтік бағдарланған. Қорытындылар – қоғамның тҧрақты дамуы контексінде әлеуметтік стартаптардың әлеуетін тиімді және нәтижелі пайдалану ҥшін олардың қҧбылысын зерттеу және кәсіпорынның жеке және ҧжымдық нысандарында микроэкономикалық деңгейде ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік бағдарланған кәсіпкерліктің аймақтық экожҥйесі институтының макроэкономикалық форматында корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік экожҥйесін дамыту қажет, қҧрылған әлеуметтік қҧндылыққа ҧсыныс пен сҧраныстың өзара әрекеттесуін белгілейтін коммерциялық, коммерциялық емес және мемлекеттік сектор субъектілерінің өзара байланыстар желісі ретінде қалыптасады. Экожҥйенің негізгі элементтері ретінде мемлекет, әлеуметтік капитал, әлеуметтік қызметтер нарығы және инфрақҧрылымдық қолдау көрсетілуі керек.

Ӛзектілігі – мал шаруашылығы саласы барлық елдердің экономикасында стратегиялық орынға ие, ӛйткені ол халықты қолжетімді азық-түлікпен қамтамасыз етеді, осылайша мемлекеттер мен ӛңірлердің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Мақсаты – Қазақстанның мал шаруашылығы ӛнімдерінің нарығы және оның агроӛнеркәсіптік ӛндірістің жай-күйіне әсері; ауыл шаруашылығы малдарының саны бойынша ауыл шаруашылығы ӛндірушілерінің мониторингі; шаруашылықтардың әртүрлі санаттары бойынша мал шаруашылығы кешені ӛнімдерінің кӛлемі мен салыстырмалы артықшылығын талдау; әртараптандыру салаларының негізгі проблемалары мен перспективаларын анықтау қарастырылады. Зерттеу жүргізу кезінде талдау және синтез әдістері, графикалық, экономикалық-статистикалық, жүйелік тәсіл қолданылды. Зерттеу жүргізу кезіндегі ақпараттың негізгі кӛздері – Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросының 2019-2023 жылдардағы деректері, мал шаруашылығы сегментін дамыту жӛніндегі ғалымдардың еңбектері болу керек. Малдардан алынатын ӛнімдердің кӛлемін ұлғайтуды қиындататын негізгі проблемалар белгіленді: ұсақ тауарлы шаруашылықтардың басым болуы; селекцияның тӛмен деңгейі; дамымаған жем-шӛп базасы; ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің еңбек уәждемесінің әлсіздігі. Нәтижелері – авторлар ірі қара мал басының ең кӛп ӛсуі республиканың азықтүлік нарығын қамтамасыз ететін мал шаруашылығы ӛнімдерінің негізгі ӛндірушілері мен жеткізушілері болып табылатын жеке қосалқы және шаруа (фермер) қожалықтарында байқалатынын атап ӛткен. Малдардан алынатын ӛнімдердің кӛлемін ұлғайтуды қиындататын негізгі проблемалар белгіленген: ұсақ тауарлы шаруашылықтардың басым болуы; селекцияның тӛмен деңгейі; дамымаған жем-шӛп базасы; ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің еңбек уәждемесінің әлсіздігі. Қорытындылар – экономиканың аграрлық секторының басым бағыттарының бірі ретінде мал шаруашылығы тауарларының нарықтық тауашасын кеңейту ӛндірістік кооперативтер желісін одан әрі кеңейтуге – ауыл шаруашылығының неғұрлым қолайлы және тиімді нысанына; ауыл шаруашылығы малдарының ӛнімділігін арттыруға; жемшӛп базасын жақсартуға; отандық және шетелдік инвестицияларды тартуға; келешекте жемшӛптің шығыны мен тӛлемі туралы деректерді сақтаудың ақпараттық жүйелерін қолдануға, малдардың физиологиялық жай-күйі, шаруашылық қызметі және мал шаруашылығын дамыту жоспарларын әзірлеу.

Мақсаты - Шығыс Қазақстан облысының ет саласын дамытудың қалыптасқан ахуалы мен перспективалық бағыттары қаралды, оның ӛсуін тежейтін факторлар айқындалған. Зерттеу барысында кешенді талдау контекстінде есептеу-конструктивті, статистикалық-экономикалық, сараптамалық, монографиялық әдістер қолданылған. Нәтижелері - соңғы бес жылдағы Шығыс ӛңіріндегі мал шаруашылығы кешені мен етті қайта ӛңдеу саласының негізгі параметрлерін бағалау ұсынылған. Зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып, ет ӛндірісі секторында оң ӛзгерістер бар екендігі анықталған, бірақ тұтастай алғанда ӛнім ӛндірісі тиімді емес. Авторлар шикізат ресурстарының жетіспеушілігін және шикізаттың жоғары құнын атап ӛткен. Азық-түлік импорты айтарлықтай орын алады, ал шаруа қожалықтарының ұсақ тауарлары ӛндірілген тауардың бәсекеге қабілеттілігінің тӛмендеуіне әкеледі. Қорытынды - зерттеудің қорытындылары ет ӛнімдері кіші кешенінің кӛлемін ұлғайтудың және ет ӛнімдері нарығын кеңейтудің неғұрлым оңтайлы бағыттарын пәрменді мемлекеттік реттеу, ет ӛнімдерін ӛндіру мен қайта ӛңдеу кӛлемін ұлғайтуға ықпал ететін кооперативтер құруға мүмкіндік беретін ауыл шаруашылығы тауарын ӛндірушілер мен қайта ӛңдеу ӛнеркәсібі кәсіпорындарының кооперациялық және интеграциялық ӛзара қарым-қатынастарын дамыту жолымен негіздеуге мүмкіндік береді. Экономикалық шаралар ретінде азық-түлік тауарларына сұраныс пен ұсынысты, ӛнімді алудың және оны ішкі және сыртқы нарықтарда сатудың барлық циклі бойынша жеңілдікпен несиелендіруді ынталандырған жӛн. Авторлар ӛндірістік процестердің шығындарын азайту, инновациялық жобаларды іске асыру және кластерлік типтегі бірлестіктерді қалыптастыру нұсқаларын іздеу қажеттілігіне назар аударады. Жаңа кәсіпорындар (ет ӛнімдерін қайта ӛңдеу зауыттары, құс фабрикалары) құру жаңа жұмыс орындарын ұйымдастыруға, халықтың табысын арттыруға мүмкіндік береді.

Қазақстандағы құс шаруашылығы - ауыл шаруашылығының үнемді және тез сатып алынатын, неғұрлым прогрессивті және серпінді дамып келе жатқан салаларының бірі. Мақсаты – құс шаруашылығы саласының экономикалық кӛрсеткіштерін зерделеу, оны дамыту бағыттарын әзірлеу, мемлекеттік қолдау шаралары талданады. Әдістері – статистикалық талдау, салыстыру және жалпылау, бақылау, кейінгі қорытындылар. Нәтижелері – авторлар құс шаруашылықтарының жай-күйін кӛрсеткен, ӛнім кӛлемінің ӛсуіне теріс әсер ететін проблемалар мен факторлар анықталған, ӛндірушілерді субсидиялау мәселелері қарастырылған. Құстардың, соның ішінде тауықтар мен жұмыртқалардың ӛндірісі ӛскен, бұл осы азық-түлікке деген ӛсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін маңызды. Инфрақұрылымға инвестицияларды, технологиялық процестерді жетілдіруді, мемлекеттің кӛмегін қоса алғанда, түрлі бастамалар арқылы отандық құс шаруашылығы секторын дамытуға күш салынуда. Бұл шаралар құс етінің импортына тәуелділікті азайтуға және құс ӛнімдерімен ӛзін-ӛзі қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған. Вакцинация бағдарламалары іске асырылуда, биоқауіпсіздік хаттамалары мен мониторинг жүйелері жетілдірілуде. Республиканың құс ӛсірушілері еңбек тиімділігі мен ӛнімділігін оңтайландыру үшін заманауи ӛндірістік әдістер мен технологияларды енгізуде. Бұл, ең алдымен, генетикадағы инновацияларды, кешенді диеталарды, жақсартылған құрамды және басқару жүйелерін пайдалану. Қорытындылар – дамыған елдердің тәжірибесі негізінде зерттеулер мен әзірлемелерге, озық технологияларды, ӛндірістің тиімді әдістерін енгізуге, нарықтарға кеңінен қол жеткізуге және жоғары сапа стандарттарын сақтауға инвестициялар есебінен Қазақстанда құс шаруашылығы деңгейін кӛтеру ұсынылады. Алайда, құс шаруашылығында нәтижеге жету нақты географиялық, экономикалық және мәдени факторларға байланысты болады. Құс шаруашылығы саласының тұрақты дамуы мен кеңеюі бірқатар талассыз артықшылықтар береді: шағын және орта бизнестің жаңа деңгейі; қосымша жұмыс орындары; Республика халқын отандық ӛндірістің сапалы ӛнімдерімен қамтамасыз ету; ұқсас импорттық ӛнімдерден бас тартудың нақты мүмкіндігі; инвестициялардың жеткілікті ауқымды ағыны.

Мақсаты – өндірісті, басқаруды, маркетингті және экономикалық аспектілерді қоса алғанда, сүт-азық-түлік кешенінің жұмыс істеу ерекшеліктерін мониторингтеу, оның негізінде оның ағымдағы жай-күйі мен даму перспективалары қарастырылады, проблемалар мен оларды шешудің ықтимал жолдары айқындалады, олардың тиімділігін арттыру және сүт өнімдерінің сапасын жақсарту үшін өндірістік процестерді қарқындатудың оңтайлы нұсқалары көрсетіледі. Әдістері – көлем, өнімділік деңгейі, тұтынушылық сұраныс, сүт өнімдерінің бағасы бойынша деректерді статистикалық жинау және талдау; экономикалық талдау сүт кәсіпорындарының шығындарын, пайдасын, шығыстары мен кірістерінің құрылымын, рентабельділігі мен бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды зерттеуді қоса алғанда, өндіріс компонентін зерттеуге мүмкіндік береді. Сүт саласының технологиялық схемаларымен танысу арқылы сапалы деңгей, малдарды ұстау шарттары, сүт және сүт өнімдерін сақтау және тасымалдау әдістері талданған, сондай-ақ өндірістік циклдің перспективалық бағыттарына баға берілген. Нәтижелері – еңбек өнімділігін өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру технологияларын тиімді пайдалану бойынша ұсыныстар дайындалған. Ел экономикасына елеулі үлес қосатын ауыл шаруашылығының сүт секторын зерттеу проблемалық сегменттерді анықтауға мүмкіндік берді: жоғары шығындар, шикізат пен өнім бағасының тұрақсыздығы, сондай-ақ сыртқы сауда айналымына сұраныстың жеткіліксіздігі болмақ. Отандық өнімді жылжыту және ішкі және сыртқы нарықтардың қажеттіліктерін қанағаттандыру стратегиясын әзірлеу ұсынылады. Қорытындылар – жабдықты үнемі жаңартып отыру, персоналды үнемі оқыту және нарықтың өзгеріп отыратын талаптарына бейімделу сүт өнеркәсібінің көлемін арттырудағы табыстың кепілі болып табылады.

Мақсаты – картоп пен кӛкӛніс шаруашылығының дамуын және олардың отандық және аймақтық аграрлық нарықтардың жағдайына әсерін бағалау, жақын болашақта жағдайды тұрақтандыру және жақсарту үшін ұсыныстар тұжырымдау. Әдістері – салыстырмалы талдау, экономикалық-статистикалық және құрылымдық тәсілдер. Нәтижелері – авторлар азық-түлік қауіпсіздігінің қажетті деңгейіне жету үшін ірі ауылшаруашылық кәсіпорындарында осы ӛнімдерді ӛсіру кӛлемін ұлғайту қажет, бұл тиісті сападағы кӛкӛніс пен картоптың тауарлық ӛндірісінің ӛсуіне ықпал ететінін атап ӛткен. Кӛкӛніс және картоп шаруашылықтарының жай-күйі мен әлеуеті, олардың ӛңірлік ерекшеліктері, кӛкӛніс нарығын қалыптастыру, кӛкӛніс шаруашылығы саласын ұлттық деңгейде мемлекеттік қолдау қарастырылған. Кӛкӛніс ӛнімдерін ӛсіру мен ӛткізуді реттеу мәселелері талданған, Қазақстан Республикасының субъектілерінде оны тұтыну деңгейі және оны айқындайтын факторлар кӛрсетілген. Ашық далада ӛсірілген картоптың алаңдарына, олардың кеңеюін ынталандыру құралдары мен тетіктеріне, республиканың шаруашылықтарының барлық санаттары бойынша картоптың жалпы жиналу үлесіне, ауыл шаруашылығы ӛнімдерін ӛндірушілер мен тұтыну бағаларының динамикасына мониторинг жүргізілген. Зерттеушілердің ғылыми кӛзқарастары мен пікірлерін ескере отырып, «тұрақты даму» санатына талдау жасалған. Қорытындылар – кӛкӛніс және картоп ӛсіруге арналған ауыл шаруашылығы жерлерін айналымға тартуға, ауыл шаруашылығы ӛндірушілерін мемлекеттік қолдауды ұлғайтуға, сондай-ақ жылыжай кӛкӛністерін ӛндіруге жұмсалған шығындардың бір бӛлігін ӛтеуге, ӛндірістік қуаттарды техникалық қайта жарақтандыруға байланысты мелиорациялық іс-шараларды жүргізу талап етіледі. Инвестициялық жобаларды іске асырудың маңызы зор, бұл орта мерзімді перспективада кӛкӛністер мен картоп бойынша толық азық-түлік тәуелсіздігіне қол жеткізуге және олардың ӛндірушілері мен тұтынушылары үшін қолайлы баға конъюнктурасын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Мақсаты – ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер нарығын дамыту мәселелері қарастырылған, өйткені жер учаскелерімен операцияның бұл ерекше түрі қазіргі заманғы жағдайларға бейімделген маркетингтік құралдарды қолдануды талап етеді. Әдістері – зерттеу процесінде салыстырмалы әдіс қолданылған, оның негізінде Ақмола облысының мысалында ауыл шаруашылығы жерлерінің жай – күйі талданған; статистикалық – ауыл шаруашылығы үшін жерлерге сұраныс пен ұсыныстардың статистикалық деректерін пайдалануға негізделген. Нәтижелері – жер нарығын қалыптастыру және кеңейту Қазақстанның жер саясатының маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық категориялар жүйесінде жер ресурстары ерекше орын алатыны анықталған. Аграрлық сектордағы аса маңызды және өндірістік әлеует ретінде олардың айрықша маңыздылығымен ұштастыра отырып, ауыл шаруашылығы жерлеріне талдау жүргізілген. Маркетингтік тұжырымдамалар – жер массалары нарығын дамытудың бір әдісі көрсетілген. Қазіргі уақытта жер төлемінің негізгі түрі жалдау ақысы болып табылады, өйткені ауылшаруашылық жерлерінің негізгі бөлігі (98%) жалға беріледі. Қорытындылар – зерттеу барысында алынған негізгі ережелер ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің тұтынушылық қасиеттерін жетілдіру критерийлерін айқындау арқылы жалдау төлемдерін есептеу әдістемесін әзірлеу үшін ақпараттық-талдамалық материал ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Мақсаты – жер ресурстарының жай-күйін және олар туралы ақпаратты цифрлық форматта, сондай-ақ пайдаланылмайтын жерлердің сапасын анықтау, оларды кейіннен жерлердің нақты түріне жатқызу және уақытша пайдалануға беру мақсатында толымдылығын, жаңартылуын талдау. Әдістері – монографиялық, дерексіз-логикалық, аналитикалық, статистикалық, картаға түсіру және болжау. Нәтижелері – жерді пайдалану жүйесіндегі ӛзекті мәселелер қарастырылған. Пандемия кезінде барлық жер кадастрлық жұмыстар онлайн режимге ауыстырылды. Республика экономикасын дамытудың басты векторы ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді басқаруда жетекші орын алатын ауыл шаруашылығын цифрландыру болып табылатыны кӛрсетілген. 2023 жылы мемлекет меншігіне қайтарылған жерлердің интерактивті картасы іске қосылды – jerkarta.gharysh.kz. бұл геосервис алып қойылған жер учаскелерін облыстар мен аудандар бӛлінісінде кӛрсетуге ғана емес, сондай-ақ жер пайдаланушыларға бос, бекітілмеген жер учаскелерінің статистикасын, сондай-ақ жайылымдарға қажетті жерлерді қадағалауға мүмкіндік береді. Қорытындылар – екі дерекқорға талдау жасалды, нәтижесінде оларда жер массалары туралы мәліметтер толық емес екендігі анықталған, ӛйткені топырақ сапасының, физикалық-химиялық қасиеттерінің, жердің кадастрлық құнының кӛрсеткіштері жоқ. Тауар ӛндірісін жүргізу үшін пайдаланылмайтын ауыл шаруашылығы жерлерін беру бойынша жер конкурстарын ӛткізу кезінде қолданылатын критерийлер жүйеленген. Авторлар ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді пайдаланудың тиімділігін арттыру үшін нормативтік материалдар кешенін, кадастрлық құжаттаманы мерзімді нақтылау және жер мониторингі әдістемесін, сондай-ақ жер учаскелері туралы ақпарат беру жӛніндегі органдардың ӛзара ісқимылының тиімді тетігін әзірлеу және оған азаматтар мен заңды тұлғалардың қол жеткізуін қамтамасыз ету қажет екенін айтады.

Мақсаты – ауылшаруашылық дақылдарын өсіру үшін жер көлемін ұтымды пайдаланудың маңыздылығын зерттеу. Бұл ретте республиканың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында олардың өнімділігін арттыруға шешуші рөл берілген. Әдістері – экономикалық-статистикалық, факторлық талдау және маркетингтік зерттеу. Нәтижелері – ауыл шаруашылығында пайдаланылмайтын бос жерлерді қайтару және қайта бөлу механизмін жетілдіру қажеттілігі анықталған. Ауыл шаруашылығы айналымына тарту мақсатында олардың мәртебесін арттыру керек екені анықталған. Егіс алқабының болжамы және агроөнеркәсіптік дақылдарды өсірудің тиімділігі есептелген. Пайдаланылмаған жерлерді ауылшаруашылық айналымына қайтару олардың өнімділігін 32%-ға дейін арттырады, сонымен қатар ауылшаруашылық өнімдеріне деген қажеттілікті қамтамасыз етеді, дейді авторлар. Қорытындылар – ауылшаруашылық мақсатта толық пайдалану үшін жер учаскелерінің осындай санатын мемлекетке беру процесін жеделдету қажет, өйткені ауылшаруашылық мақсатындағы егістік алқаптары азаяды, бұл кейбір ауылшаруашылық өсімдіктерінің өнімділігіне теріс әсер етеді. Ауыл шаруашылығында жерді ұтымды пайдалану, елдің азық-түлік мәселесін шешу топырақтың құнарлылығын арттыруға, агроэкожүйелердің тұрақтылығына айтарлықтай қауіп төндіретін эрозиямен күресуге және олардың деградациясын төмендетуге ықпал етеді. Экономикасы дамыған елдерде жерді жүйелі есепке алу әдісі қолданылады. Оның айрықша сипаттамасы өңір шегінде жер телімдерімен тіркеу есепке алу іс-қимылдарын жүргізу мүмкіндігі және төмен үлес шығындары болып табылады. Қазақстанда бұл тәсілді елдің жер қоры едәуір үлесін құрайтын ауыл шаруашылығы жерлеріне қатысты қолданған жөн. Ұсынылған әдістер иесіз жер массивтерінің санын азайтуға, инвестициялық тартымдылықты арттыруға, сондай-ақ шаруа (фермер) қожалықтарын қолдауға мүмкіндік береді.

Цифрлық еңбектің интернет-платформаларын пайдалану еңбек қатынастары процесінде жҧмысшылар мен жҧмыс берушілердің өзара іс-қимылын жеделдету және жеңілдету арқылы кәсіби қызметке қол жеткізуді жеңілдетуге бағытталған. Мақсаты – экономиканың цифрлық трансформациясы жағдайында ауыл жастарын платформалық жҧмыспен қамтудың жаңа трендтерін зерттеу. Әдістері – отандық және шетелдік талдамалық шолулардың, ғылыми жарияланымдардың материалдарына, әлеуметтік және еңбек заңнамасындағы өзгерістерге және Қазақстан Республикасы ауыл халқының платформалық еңбекпен қамтылуын дамыту практикасына негізделеді. Салалар бойынша фрилансерлер санын сандық және графикалық талдау әдісі, жастар жҧмыссыздығы, білім деңгейі бойынша динамика, сондай-ақ өңірлік аспект қолданылады. Нәтижелері - ауылдық жерлерде еңбекке бейімдеу ҥшін интернет-платформалардың дамымауына және әлеуметтік инфрақҧрылымның әлсіздігіне, жас мамандардың еңбегіне ынталандырудың төмендігіне байланысты фрилансерлік секторда ауылдық жас кадрлардың жҧмысқа орналасу деңгейін арттыруды тежейтін жай-кҥй мен факторлар анықталған. Беделдің өсуіне, жҧмыс форматының танымалдылығының артуына ықпал ететін мотивациялық факторлардың маңыздылығы – онлайн-платформалар және жас ҧрпақтың еңбек әлеуетін дамыту негізделген. Еліміздің жҧмыс кҥші артық өңірлерінде фрилансинг арқылы жас ауыл тҧрғындарын тартудың принципті маңыздылығы дәлелденген. Қорытындылар – республикадағы ресми фриланс және платформалық жҧмыспен қамту қалыптасу сатысында тҧр, бҧған осы нормалардың жақында әлеуметтік және еңбек заңнамасына енгізілуі дәлел. Статистикалық органдар еркін жҧмыспен қамтуды дамыту туралы өте шектеулі ақпарат береді. Әлемдік тәжірибені пайдалана отырып, ауыл халқының өмір сҥру сапасын жақсарту мақсатын іске асыру ҥшін зерттеулерді кеңейту ҧсынылған.

Мақсаты – Қазақстан Республикасының аграрлық секторындағы еңбек ресурстарының жай-күйін сипаттайтын кешенді тәсіл; ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылуын және әл-ауқатын арттыру үшін негізгі проблемалар мен оларды шешу жолдарын анықтау. Әдістері – монографиялық, экономикалық-статистикалық, дерексіз-логикалық, ғылыми зерттеудің сапалық және сандық әдістері. Нәтижелері – экономикалық-статистикалық әдісті қолдану негізінде республика экономикасының ауыл шаруашылығы саласын кадрлармен қамтамасыз ету сандық және сапалық кӛрсеткіштер бойынша қанағаттанарлықсыз екендігі атап ӛтілген. Ауыл шаруашылығындағы еңбек белсенділігін қолдаудың шетелдік тәжірибесі зерттелген. Қазақстанның АӚК тұрақты дамуы бойынша мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру мәселелері талданған. 2019 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңде ел ауқымында гендерлік және жас ерекшеліктері бойынша жұмыс күшінің ӛзгеру динамикасы ұсынылған. Экономиканың басқа салаларымен салыстырғанда агроӛнеркәсіптік ӛндірістегі жалақы деңгейі кӛрсетілген. Авторлар ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының орташа және басқарушылық деңгейіндегі еңбек резервтерінің тапшылығы туралы деректерді береді. Жұмыспен қамтылғандар санының азаю үрдістері және жас кадрлардың ауылдық жерлерден кету себептері анықталған. Республиканың аграрлық секторында жұмыспен қамтылғандар санын кӛбейту бойынша ұсыныстар әзірленген. Қорытындылар – зерттеу жүргізу кезінде алынған ғылыми нәтижелер Қазақстанның ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылуын, ӛмір сүру деңгейі мен сапасын арттырудың түрлі мемлекеттік бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру үшін пайдаланылуы мүмкін. Адами капиталды пайдаланудың тиімділігі ауылдық аумақтар халқының еңбек ӛнімділігінің ӛсуіне ықпал етеді. Қазіргі жағдайда ауылдағы жұмыспен қамту саласының кеңеюі экономиканың нақты секторын және шағын кәсіпкерлікті дамытумен, салалық әртараптандырумен, агробизнестің әртүрлі түрлерін қолданумен, бірінші кезекте қайта ӛңдеумен, туризммен, қызмет кӛрсету саласымен, шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің баламалы бағыттарын жүргізумен байланысты болады.

Мақсаты – ауыл шаруашылығында еңбек әлеуетін қалыптастыру негіздерін, оның жай-күйін және ауылдық аумақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуындағы рӛлін ашу. Қазақстанның агроӛнеркәсіптік кешенінің кадр ресурстарын қалыптастыру динамикасын экономикалық-математикалық модельдеуді жүргізудің теориялық негіздерін қарастыру. Әдістері – еңбек нарығының ел ауыл халқының демографиялық құрылымындағы ӛзгерістермен байланысын қадағалайтын бірлескен теңдеулер жүйесі түріндегі эконометрикалық модель негізінде болжамды есептеулер жүргізу әдістемесін қолдану. Зерттеу үшін Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросы ұсынған деректердің статистикалық қатарлары пайдаланылған. Ауылдық жерлердің еңбек резервтерін ӛсіруге бағытталған мемлекеттік қолдау шараларына шолу жасалған. Жүргізілген ғылыми зерттеу нәтижесінде есепті болжамды модельдер алынған, олардың негізінде перспективалық кезеңге республиканың ауылдық аудандарының еңбек белсенділігінің серпінін сипаттайтын статистиканың негізгі кӛрсеткіштерінің мәндері айқындалған. Нәтижелері – ауылдық аумақтардың еңбек белсенділігін бәсеңдететін және тиімді еңбек әлеуетін қалыптастыратын жағымсыз үрдістерді еңсеру тәсілдері: қызметтің барлық салаларында ауылда жұмыспен қамтудың нақты ӛсуін қамтамасыз ету; қосымша жоғары ӛнімді жұмыс орындарын құру; әлеуметтік инфрақұрылымды жетілдіру ұсынылған. Қорытындылар – аграрлық сектордың адами капиталын дамыту бағыттарын кӛрсететін кӛрсеткіштердің болжамды есептеулерінің негізінде ауыл, орман және балық шаруашылығы ӛнімдерінің (кӛрсетілетін қызметтерінің) ЖІӚ ұлғайту мүмкіндіктері анықталған. Ауылдық еңбек экономикасының проблемаларын зерделеу білікті мамандардың сұранысы мен ұсынысының сәйкессіздігін атап ӛтуге мүмкіндік береді. Осыған байланысты еңбек саласында белсенді саясат жүргізу, жұмыс іздеуді ынталандыру, кәсіптік дағдыларды үйрету, жаңа мамандық алу қажеттілігі туындайды.

Мақсаты – Қазақстан Республикасының аграрлық саласында адами капиталды қалыптастыру жӛніндегі ағымдағы жағдайға талдамалық шолу, негізгі проблемалар мен мүмкіндіктерді анықтау, сондай-ақ цифрлық трансформация жағдайында еңбек әлеуетін дамытуды оңтайландыру үшін нақты ұсынымдар беру. Әдістері – статистикалық талдау, кӛрсеткіштерді есептеу, жалпылау, монографиялық. Нәтижелері – АӚК-дегі кадрлық резервтердің ауыл шаруашылығы ӛндірісінің кӛлемін ұлғайтудың айқындаушы факторы ретіндегі рӛлі қарастырылған. Цифрландыру жағдайында республиканың аграрлық секторындағы еңбек ресурстарына әсер ететін негізгі факторлар жүйеленген: білікті жұмысшылардың жетіспеушілігі, жұмыс күшінің қартаюы, қолайсыз демографиялық жағдай, ауылдың әлеуметтік инфрақұрылымының дамымауы, еңбекке қабілетті халықтың кӛші-қоны. Жас мамандарды оқыту, сондай-ақ оқу-әдістемелік жүйелердің сапасын арттыру осы міндеттерді шешудің ажырамас бӛлігі болып табылатыны атап ӛтілген. Ауыл тұрғындарының цифрлық сауаттылық деңгейіне, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дәрежесіне талдау жүргізілген. Ауыл тұрғындарының жұмыспен қамтылу жағдайы мен динамикасы, оның ауылдық және қалалық аумақтардағы айырмашылықтары зерттелген, ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың үлесі, білім деңгейі бойынша экономикалық белсенді халықтың құрылымы анықталған. Қорытындылар – зерттеу нәтижелері бойынша агроӛнеркәсіптік кешенде заманауи цифрлық технологияларды тиімді пайдалана алатын кадрларды даярлау қажеттілігі атап ӛтілді, бейіндік дағдылары бар жастарды тарту жӛніндегі шаралар дәлелденген. Кәсіби құзыреттерді жаңарту, салалық стратегиялық мақсаттарды іске асыру үшін кәсіби бағдарлаудың, персоналдың біліктілігін арттырудың үздіксіз тізбегін кеңейту қажет. Ақпараттандыру және цифрландыру жағдайында адами капиталды дамытудың практикалық ұсыныстары келтірілген.

Мақсаты – Ақмола облысының ӛңірлік еңбек ресурстары нарығының ерекшеліктерін анықтау және сандық параметрлерін анықтау. Әдістері – ашық қол жетімділік және ғылыми әдебиеттер кӛздерінен алынған экономикалық-статистикалық, баланстық және дерексіз-логикалық әдістерді қолдана отырып, аналитикалық және статистикалық салалық ақпарат жүйеленген және жалпыланған. Нәтижелері - ӛңірдің еңбек әлеуетінің ерекшеліктері зерттелген және сипатталған, облыс халқының қозғалыс динамикасын сипаттайтын абсолютті және салыстырмалы кӛрсеткіштерге талдау жүргізілген, бұл соңғы жылдардағы оның ӛзгеруінің негізгі тенденцияларын анықтауға мүмкіндік береді. Еңбек контингентінің қалыптасуына әсер ететін демографиялық факторлар кӛрсетілген. Әлеуметтік-демографиялық жүктеме кӛлемі есептелген. Қорытындылар – ауыл тұрғындарының үлес салмағы абсолютті мәнде де, жалпы санның құрылымында да тӛмендейтіні анықталған. Негізгі критерийлері – халықтың кӛші-қоны және оның табиғи ӛсуінің тӛмендеуі болып табылады. Ауылдық жерлердегі экономикалық белсенді тұрғындар санының азаюы белсенді жасқа енген және зейнеткерлікке шыққан адамдар арасындағы айырмашылықтың теріс тепе-теңдігімен, сондай-ақ ӛзіндік ерекшелігі бар кӛші-қон процестерімен түсіндіріледі. Аймақтың еңбек ресурстарының деңгейі осы аумақтың демографиялық дамуына тікелей байланысты екені атап ӛтілген. Демографиялық жағдайдың нашарлауы ӛңірлік еңбек нарығын сипаттайтын сандық және сапалық ӛлшемдерге кері әсерін тигізуде. Жастар сегменті айтарлықтай теңгерімсіз болып қалуда, жас мамандарды жұмыспен қамту салалары табыс пен еңбек ӛнімділігінің тӛмен деңгейімен тығыз байланыста, жастардың кәсіби бағыты мен кәсіпорындардың жұмыс күшіне қажеттілігі арасындағы алшақтық жастарды жұмысқа орналастырудағы кедергілердің біріне айналуда.

Мақсаты – ауыл шаруашылығы саласы ҥшін кадрлар даярлау міндеті тұрған оқытушылар құрамының біліктілігін арттырудың ерекше маңыздылығы көрсетілген. Әдістері - салыстырмалы талдау, әлеуметтанулық сауалнама, онлайн сауалнама, бақылау, статистикалық ақпаратты пайдалану. Нәтижелері – авторлар ауыл шаруашылығы өндірісінің көшбасшылары мен инноваторларының кейінгі ұрпағын қалыптастыруда шешуші рөл атқаратын заманауи білімі мен инновациялық технологиялары бар мамандарға сұраныстың артқанын атап өткен. Дамушы аграрлық сектор практикасының ерекшеліктерін, пәнаралық ғылымдарды және оқытудың тиімді әдістемелерін меңгеруді, оларды оқу бағдарламаларына біріктіру қабілетін қоса алғанда, педагогикалық дағдылардың жоғары дәрежесінің және сала тенденцияларын терең тҥсінудің қажеттілігі дәлелденген. Білім беру мекемелерінің ауыл шаруашылығы кәсіпорындарымен жеткілікті кҥшті байланыстарының жоқтығын және қазіргі уақытта жұмыс берушілер тҥлектердің кәсіби құзыреттілік деңгейіне қоятын талаптарға толық сәйкес келмейтін білім беру мазмұнын атап өткен жөн. Негізгі міндет-қазақстандық ауылдың өмір сҥру деңгейі мен сапасын көтеру, оны тартымды ету. Бастапқы шаралардың қатарында ауылдық жерлерді ғылыми және кадрлық қамтамасыз ету бар. Зерттеу негізінде аграрлық ЖОО-лар тек құрылымдық өзгерістерді ғана емес, бҥгінгі кҥннің шындығына сай болу ҥшін ауыл шаруашылығы білімін терең жаңғыртуды қажет ететіндігі негізделген. Сауатты кадрлар – тиімді ұмыстың кепілі және нәтижесінде кәсіпорынның қосымша пайдасы мен тұрақтылығы болып табылады. Қорытындылар - аграрлық бейіндегі білім беру мекемелерінің, бизнес пен мемлекеттің өзара іс-қимыл моделін құру ғылыми-зерттеу қызметіндегі инновациялық құрамдас бөлікті агроөнеркәсіптік кешен субъектілерімен тікелей байланыстарды дамытумен толықтыруға мҥмкіндік береді.

Мақсаты – мақалада жоғары білікті мамандардың ауылдық жерлерден кету процесі, оның себептері зерттелген, өйткені бұл үрдіс Қазақстан Республикасы мен әлемдік қоғамдастық үшін өзекті болып табылады. Әдістері – ретроспективті талдау, демографиялық және экономикалық статистика, индекс, графикалық, салыстыру және жалпылау. Нәтижелері – Қазақстанның көші-қон саясатының негізгі бағыттары қаралған. Авторлар статистикаға негізделген республикадағы қала және ауыл халқының саны мен үлесінің деректерін талдаған. Аймақаралық көші-қон сальдосы ұсынылған, өйткені демографиялық және экономикалық нәтижелер оның даму деңгейіне қарамастан экономикаға әсер етеді. Қорытындылар – жаһандану жағдайындағы урбанизация процесіне баса назар аударылған, бұл ауыл тұрғындарының санына теріс әсер етеді. Ішкі көші-қон халықаралық, басқа мемлекеттерге көшу мүмкіндігімен өзара байланысты. Қазіргі уақытта елдегі көші-қон процестері Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуының ағымдағы кезеңінің нақты нәтижелерін білдіретін құндылықтар мен көші-қон факторларының трансформациясына байланысты өзгерістерге ұшырады, бұл 2013 жылдан 2023 жылға дейінгі талдамалық ақпаратпен расталады. Қоныс аудару бағдарламаларында көрініс табатын мемлекеттік шаралар ұлттық экономиканы ынталандыруға, қабылдаушы салалардағы этникалық құрамның сандық түрленуіне, сондай-ақ еңбек нарығының құрылымын өзгертуге бағытталған. Еңбек көші-қонының өзекті мәселелері: жұмыс күшінің жетіспеушілігі, халықтың табиғи және көші-қон кемуі. Бұл көрсеткіштерді қадағалау ұйымдастырылмаған еңбек нарығына, осы жұмыстың күрделілігіне және айтарлықтай қаржылық ресурстарға қажеттілікке байланысты қиындықтар туғызады.