ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ШАЛҒАЙДАҒЫ ЖӘНЕ АУЫЛ МАҢЫНДАҒЫ ЖАЙЫЛЫМДАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ

Мақала мал шаруашылығы жемшөп базасының негізін құрайтын жайылымдық жерлерді ұтымды пайдалануға байланысты мәселелерді талқылауға арналған. Республикада жайылым айналымының орасан зор алаңдарының болуы және олардың жемшөп сыйымдылығы туралы статистикалық деректердің негізінде оларда арзан экологиялық таза мал шаруашылығы өнімдерін өндіру мүмкіндігі негізделген. Олардың жартысы (100 млн га) қазіргі уақытта ауыл шаруашылығы айналымынан шығарылып, босалқы жер санатына жатады. Оларды таяу болашақта пайдалану-ел халқын ет және ет өнімдерімен азық-түлікпен қамтамасыз етуді жақсартудың, экспорт көлемін ұлғайтудың үлкен резерві. Авторлар Қазақстанда 60 мың тонна сиыр етін экспорттау жобасы қабылданғанын атап өтті. Еттің осындай мөлшерін өндіру үшін тірі салмағы 120 мың тонна немесе шамамен жыл сайын экспортталатын сиыр етін өткізу үшін сойылатын 300 мың бас ірі қара малды ұстау қажет. Қолда бар жайылымдық жерлердің 15%-ы немесе 26,5 млн га тозған жерлер анықталған, олардың едәуір бөлігі ауылдық елді мекендерге тиесілі аумақта орналасқан. Бұл ауылдық жерлердегі қоршаған орта жағдайының нашарлауының себебі болып табылады. Мақалада ірі қара мал жаюға жарамды "көктем-жаз-күз" маусымдық жайылымдары бойынша ғалымдардың көпжылдық зерттеулерінің мәліметтері келтірілген, олардың ауданы 68 млн га, оның ішінде құрғақ және шөлді аймақтарда - шамамен 22,8 млн га құрайды.

жайылымдық алқаптар, тозу, шөлейттену, суландыру, жемшөп қоры, мал басы, мал шаруашылығы салалары, өнім экспорты, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, фермерлік шаруашылықтар

1. Калиев, Г.А. Основные проблемы развития аграрного сектора Республики Казахстан / Г.А.Калиев, А.Б. Молдашев, Г.А. Никитина. - Алматы: Казахский НИИ АПК и развития сельских территорий, 2016.- 20с.

2. Молдашев, А.Б. Продовольственная безопасность Казахстана / А.Б. Молдашев, М.Т. Кантуреев, А.Г. Мадиева // Проблемы агрорынка.- 2020.- N1.- С.11-18.

3. Тореханов А.А. Некоторые аспекты укрепления кормовой базы животноводства //Инновационные основы повышения интенсификации и эффективности развития животноводства и кормопроизводства: Матер. II Междунар. науч.-практ. конф. - Алматы, 2019. -С.325-330.

4. Бегембеков, К.Н. Мясная продуктивность и качество мяса бычков казахской белоголовой породы после нагула на естественных пастбищах и их соответствие международным стандартам / К.Н. Бегембеков, А.А. Тореханов // Техническое обеспечение сельского хозяйства.-2019.-№1. - С.153-159.

5. Тореханов, А.А. Природные и сеянные пастбища Казахстана / А.А. Тореханов, И.И. Алимаев. - Алматы: Нур-Прин, 2016.- 363с.

6. Стратегические меры по борьбе с опустыниванием в Республике Казахстан до 2025 года.- Астана, 2015. - 336 с.

7. Калиев, Г.А. Методика определения (максимальных) размеров земельных участков сельскохозяйственного назначения, которые могут находиться в аренде у физических и юридических лиц Республики Казахстан для ведения сельскохозяйственного производства / Г.А. Калиев, З.Д. Дюсенбеков, А.Б. Молдашев, А.И. Сабирова.- Алматы КазНИИ экономики АПК и РСТ,2017.- 60 с.

8. Национальна программа развития мясного животноводства на 2018-2027гг. [Электронный ресурс].-2018.- URL: http://www. zinref.ru/000_uchebniki/04600.. (дата обращения: 22.10.2020).

9. Калиев, Г.А. Обоснование необходимости поэтапного обводнения пастбищ для развития в животноводстве / Г.А. Калиев, А.Б. Молдашев, А.И.Сабирова // В кн. «Развитие животноводства Казахстана на основе обводнения пастбищ с применением возобновляемых источников энергии».- Алматы, 2015. -С.18-23.

10. Молдашев, А.Б. Продовольственная безопасность Казахстана / А.Б. Молдашев //В кн. «Стратегия экономической безопасности и социальной стабильности общества Казахстана».- Алматы, 2019.- С.354.