СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ШАҒЫН ҚАЛАЛАРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ӘЛЕУЕТІНІҢ РЕЗЕРВТЕРІ

Солтүстік Қазақстан облысының шағын қалаларының әлеуметтік әлеуетін бағалауда әдістемелік тәсіл ұсынылған. Бұл мәселені отандық және шетелдік ғалымдармен зерттеудің түрлі аспектілері талданған. Талдау негізінде «шағын қаланың әлеуеті» әлеуметтік-экономикалық категориясының мәні нақтыланған және толықтырылған. Практикалық зерттеулер мен әзірлемелерде пайдаланылатын шағын қоныстардың резервтерін анықтаудың кейбір статистикалық әдістері келтірілген. Солтүстік Қазақстан облысының аудан орталықтарының әлеуметтік мүмкіндіктерін сипаттайтын 2013-2018 жж.статистикалық деректерді қолдана отырып, олардың көрсеткіштерінің эконометриялық корреляциялық-регрессиялық моделі құрылған. Факторлық схеманы әзірлеу кезінде әлеуметтік әлеуетті анықтайтын мынадай бес фактор бөлінген: тұрғын үй-жайлардың жалпы ауданы; мектепке дейінгі білім беру мекемелеріндегі балалар саны; білім алушылар саны; ақылы қызметтер көлемі; жұмыссыздар саны. Алынған көпфакторлы корреляциялық-регрессиялық модель оны қолданбалы экономикалық зерттеулерде пайдалану үшін қолайлы болып табылады, себебі коэффициенттердің алдындағы белгілер қазіргі қоғамдағы әлеуметтік процестердің нақты дамуына сәйкес келеді. Икемділік коэффициенттері әртүрлі белгілерге ие, бұл эндогенді және экзогенді факторлық белгілер арасындағы тікелей және кері байланыстардың болуын сипаттайды. Икемділік коэффициенттерін есептеу негізінде Солтүстік Қазақстан облысының ауылдық агломерацияларының әлеуметтік ресурстарының өсу резервтері анықталған. Оларды имплементациялау қарастырылып отырған өсу нүктелерінің тұрақты дамуын қамтамасыз етуге, сондай-ақ оларда тұратын халықтың әлеуметтік мәртебесі мен өмір сүру сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

шағын қалалар, әлеуметтік әлеует, резервтер, өсу нүктелері, икемділік коэффициенті, тұрғын үй-жайлар, мектепке дейінгі білім беру мекемелері, малые города, социальный потенциал, резервы, точки роста, коэффициент эластичности, жилые помещения, дошкольные образовательные учреждения, small cities, social potential, reserves, growth points, coefficient of elasticity, living quarters, preschool educational institutions

1. Ахметов, К.А. Системная оценка ресурсного потенциала сельского хозяйства на основе корреляционно-регрессионного анализа и моделирования производственными функциями / К.А. Ахметов, Г.Р. Мадиев., А.Б. Бекбосынова // Проблемы агрорынка. - 2019. - №3. - С. 58-67.

2. Базарбаев, А.О. Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамыту мәселелері және оларды шешу жолдары / А.О. Базарбаев, Б.К. Купешова // Проблемы агрорынка. - 2019. - №3. - Б. 42-48.

3. Калдияров, Д.А. Socio-economic aspects of rural development / Д.А Калдияров, А.Д. Калдияров, О.В. Лемещенко // Проблемы агрорынка. - 2019. - №2. - С. 167-171.

4. Мухаммедов, А.О. Employment issues of the rural population of Kazakhstan and their solutions / А.О Мухаммедов, Ж. Атаниязов, А.Б. Тасмаганбетов // Проблемы агрорынка. - 2019. - №1. - С. 150-156.

5. Нукешева, А.Ж. Social infrastructure of rural areas: status and problems / А.Ж Нукешева, Ш.И Косымбаева, С.Р. Абдиева // Проблемы агрорынка. - 2019. - №1. - С. 179-185.

6. Гурнович, Т.В. Особенности социально-экономического развития территорий южного макрорегиона в условиях пространственной конкуренции / Т.В. Гурнович, Е.А. Остапенко // Аграрный вестник Урала. - 2019. - №12(191). - С. 73-83.

7. Анохина, М. Е. Экономическая динамика сельского хозяйства: факторы, управление, стратегия / М.Е. Анохина // Аграрный вестник Урала.- 2019.- №11(190). - С. 71-79.

8. Стовба, Е. В. Форсайт как инструмент стратегического планирования и прогнозирования устойчивого развития сельских территорий / Е.В. Стовба, М.Т. Лукьянова, В.А. Ковшов // Аграрный вестник Урала. - 2019. - №11(190). - С. 92-100.

9. Яковчик, Н. Совершенствование системы управления воспроизводством кадрового потенциала в сельском хозяйстве /Н. Яковчик, Т. Иванова, Н. Жилинская // Аграрная экономика. - 2019. - №6(289). - С. 41-47.

10. Пашкевич, О. Демографические процессы в сельской местности Беларуси: новые тенденции, проблемы, последствия, оптимизация / О. Пашкевич, В. Левкина // Аграрная экономика. - 2018. - №8(279). - С. 19-30.