МЕТОДИКА ПРОГНОЗИРОВАНИЯ ЗАКУПОЧНЫХ ЦЕН НА СЫРОЕ МОЛОКО (НА МАТЕРИАЛАХ КОСТАНАЙСКОЙ ОБЛАСТИ)

Экономикалық процестердің статистикалық үлгілерін құрудың әдістемелік аспектілері, атап айтқанда - маусымдық факторларды есепке ала отырып, сүтке нарықтық бағаның қозғалысы қарастырылған. Бұрын негізгі нәтижелерді өлшеу үдерісін моделдеу кезінде жоғары оптимистік немесе пессимистік болжамдар орын алатыны байқалады. Модель параметрлері шаруашылық ортаның өзгеруіне өте сезімтал болады. Қостанай облысының ауыл шаруашылығы кәсіпкерлері сататын сүт бағасының динамикасында сәуірден тамыз-қыркүйек аралығында «үлкен сүт» кезеңінде біршама төмен бағалар байқалады. Өз кезегінде, бұл маусымда шаруашылықтарда, әсіресе жеке аулаларда жаппай төлдеу кезеңінде (қыс-көктемнің бірінші жартысы) 2-3 ай лагымен бірге болу керек. Өндірістің маусымдылығына және осы өнімнің құнына жеке қосалқы шаруашылықтар мен шағын коммерциялық кәсіпорындардың нарыққа сүт жеткізудің жалпы көлемінде үстем жағдайы шешуші әсер етеді. Қарқынды мал шаруашылығын дамытумен ғана осы азық-түлік өнімін өткізу көлемін теңестіруді күту керек екендігі көрсетілген. Тізбекті индекстердің негізінде бағаны болжау әдістемесі сүт шикізатының өзіндік бағасын пайдаланатын әдістерге тән көптеген кемшіліктерден айырылған және жоғары дәлдік дәрежесімен ерекшеленеді. Сонымен қатар, олардың деңгейінің соңғы деректерін негізге ала отырып, сүт бағасының болжамын жедел түзетуге мүмкіндік береді.

молочное скотоводство, производство, рынок молока, сезонность, цены, статистические модели, корреляция, прогнозирование, планирование, цепные индексы, сүтті мал шаруашылығы, өндіріс, сүт нарығы, маусымдық, баға, статистикалық модельдер, корреляция, болжау, жоспарлау, тізбекті индекстер, dairy cattle breeding, production, milk market, seasonality, prices, statistical models, correlation, forecasting, planning, chain indices

1. Bergmann D., Declan O’Connor, Andreas Thümmel. Seasonal and cyclical behaviour of farm gate milk prices // British Food Journal. - 2015. - Vol. 117. -PP. 2899-2913.

2. Nicholson Charles F., Mark W. Stephenson. "Milk price cycles in the US dairy supply chain and their management implications // Agribusiness: An International Journal. - 2015. - Vol. 31, Issue 4. - PP. 507-520.

3. Hardacker J.B., Lien G., Anderson J.R., Huirne R. Coping with risk in Agriculture: Applied Decision Analysis. - 3rd Edition. - Wallingford: CAB International, 2015. - 291 p.

4. Marcel Dettling. Applied Time Series Analysis. - Zurich: Zurich University of Applied Sciences, 2016. - 190 p.

5. Статистика сельского, лесного, охотничьего и рыбного хозяйства. Архив бюллетеней Комитет по статистике МЭН РК [Электронный ресурс]. - 2010-2018. - URL:http://stat.gov.kz (дата обращения: 18.06.2019).

6. Willenborg L. Chain indices and path independence.- Гаага: Central Bureau of Statistics (Netherlands), 2011. - 30 p.

7. Belouafa S. Statistical tools and approaches to validate analytical methods: methodology and practical // International Journal of Metrology and Quality Engineering. - 2017. - Vol. 8. - 10p.

8. Albright S.C. Data Analysis and Decision Making.- 4th ed. - South-Western College Pub, 2010. - 1062 p.

9. Smith J.Q. Bayesian Decision Analysis: Principles and Practice. - Cambridge: Cambridge University Press, 2010. - 348 p.