Климаттың өзгеруі және ауыл шаруашылығы: бейімделу жолдары

Мақсаты - Web of Science дерекқоры мен vos Viewer ақпаратты визуализациялау құралын пайдалана отырып, ауыл шаруашылығын климаттың өзгеруіне бейімдеу тақырыбы бойынша ғылыми жарияланымдарды библиометриялық талдау.

Әдістер - аграрлық секторды климатқа бағдарланған қайта құру мәселелері бойынша жариялау белсенділігінің библиометриясына негізделеді. Бұл тәсіл зерттеудің негізгі бағыттарын анықтауға, ең белсенді елдерді, авторларды анықтауға, сондай-ақ ғылымдағы дамып келе жатқан трендтерді анықтауға мүмкіндік береді. Деректердің негізгі көзі ретінде Web of Science Core Collection халықаралық рефераттық сандық активі тартылды. Іздеу сұрауын жүргізгеннен кейін және тиісті сүзгілерді қолданғаннан кейін тиісті жарияланған материалдар Web of Science құрылымдық массивінен экспортталды және Vos Viewer қамтамасыз ету бағдарламасы арқылы кейінгі өңдеу режиміне енгізілді.

Нәтижелер - vos viewer көмегімен ғылыми негізделген ландшафттың библиометриялық карталары салынды. Ең қарқынды әзірлемелер климаттық ақылды агроөнеркәсіптік өндіріс, бейімделу стратегияларын экономикалық бағалау, сандық технологиялар және фермерлерді қолдаудың қаржылық тетіктері салаларында байқалады. Экономикалық кедергілер - қаржыландыруға қол жетімділіктің шектелуі, тәуекелдерді өтеу жүйесінің болмауы, институционалдық тұрақсыздық трансформацияға қабілетті әлеуетті айтарлықтай төмендететіні анықталды.

Алынған нәтижелер негізінде осы саладағы ғылыми-зерттеу жұмыстарының ағымдағы жай-күйі мен бағыттары туралы қорытындылар жасалды. Қазіргі академиялық әдебиеттерді зерттеу климаттың өзгеруіне жауап ретінде аграрлық саладағы бейімделу шараларының проблемаларына қызығушылықтың артып келе жатқанын көрсетеді. Бұл ретте зерттеу фокусының реактивті шаралардан биофизикалық, экономикалық және институционалдық тәсілдердің интеграциясына негізделген проактивті үлгілерге ауысуы байқалады.

1. Sterie, C.M. Global trends on research towards agriculture adaptation to climate change / C.M.Sterie, V.Dragomir // Scientific Papers Series. Management, Economic Engineering in Agriculture and Rural Development. - 2023.- Vol. 23.- Issue 1.-P. 759-766.

2. Кадомцева, М.Е. Адаптация агропродовольственного комплекса к последствиям глобального изменения климата в системе стратегического планирования в РФ / М.Е. Кадомцева // Научные исследования и разработки. Экономика.-2023.- № 6 (66).- С.31-38. https://doi.org/10.12737/2587-9111-2023-11-6-31-38

3. Dumitru, E.A. Conceptual Approaches Regarding The Romanian Rural Area / E.A.Dumitru, M.M.Micu, V.C.Tudor // Scientific Papers. Series "Management, Economic Engineering In Agriculture And Rural Development".-2019.- Vol. 19.- Issue 2.- Р.121-128.

4. Fileccia, C.M. Climate change, adaptation and economic outcomes: evidence from agriculture in India / C.M. Fileccia // Climate Change Economics.-2024.-Vol. 15.-N. 1.- Article 23500 28. https://doi.org/10.1142/S2010007823500288

5. Samiappan, S. Determinants of Farmers' Strategies for Adaptation to Climate Change in Agricultural Production in Afghanistan / S.Samiappan, M. Sarwary, S. Kathiravan// World.- 2025.-Vol.6.-Issue2.-P.1-16. https://doi.org/10.3390/world6020059

6. Hultgren, A. Impacts of climate change on global agriculture accounting for adaptation / A. Hultgren, T.Carleton, M. Delgado, D.R. Gergel, M. Greenstone, T. Houser, S. Hsiang, A Jina, R.E. Kopp, S.B. Malevich, K.E. McCusker, T. Mayer, I. Nath, J.Rising, A. Rode, J.Yuan // Nature.-2025.-Vol. 642.- Issue 8068.- P.644-652. https://doi.org/10.1038/s41586-025-09085-w

7. Manson Incoom, A.B. Adaptation strategies by smallholder farmers to climate change and variability: The case of the savannah zone of Ghana /A.B. Manson Incoom, K.A. Adjei, S. Nii Odai, E.K. Siabi, P. Donkor, K. Frimpong // Sustainable Futures.-2025.- Vol. 9.- Article 100543. https://doi.org/10.1016/j.sftr.2025.100543

8. Vanschoenwinkel, J. How do western european farms behave and respond to climate change? A simultaneous irrigation-crop decision model / J.Vanschoenwinkel, M. Vancauteren, S. Van Passel // Climate change economics.-2022.- Vol. 13.- Issue 4.- P.1-38 https://doi.org/10.1142/S2010007822500099

9. Болатбек, Б.Б. «Зеленый» бизнес в аграрном секторе Казахстана: социально-экономическая и экологическая стабильность / Б.Б. Болатбек, Б.Ж. Нурахова, А.М. Нуржанова // Проблемы агрорынка.- 2024.- №2.- С.204-212. https://doi.org/10.46666/2024-2.2708-9991.17

10. Nurmukhametov, N.N. Features of the Development of the Circular Economy in Livestock Production of the Agricultural Sector in the Context of Climate Change / N.N. Nurmukhametov, B.M. Zhakenov, T.M. Suleimenov // Problems of AgriMarket.-2024.- №2.- P.112-125. https://doi.org/10.46666/2024-2.2708-9991.09

11. Porter, J. R. Invited review: Intergovernmental Panel on Climate Change, agriculture, and food -A case of shifting cultivation and history / J.R. Porter, A.J. Challinor, C.B. Henriksen, S.M. Howden, P. Martre, P. Smith // Global Change Biology.-2019.- Vol.25.- Issue 8.-P.2518-2529. https://doi.org/10.1111/gcb.14700

12. McCarl, Bruce A. Climate change: What do we do about it? Economic issues regarding agricultural adaptation and mitigation / Bruce A. McCarl // American Journal of Agricultural Economics.-2025.- Vol. 107(2).- P.368-389. https://doi.org/10.1111/ajae.12517

13. Reddy, K.V. Farmers' Perception and Efficacy of Adaptation Decisions to Climate Change / K.V. Reddy, V. Paramesh, V.Arunachalam, B. Das, P.Ramasundaram, M.Pramanik, Sh. Sridhara, D.D. Reddy, A. Alataway, A.Z. Dewidar, M.A. Mattar // Agronomy-Basel.-2022.- Vol.12.- Issue 5.- P. https://doi.org/10.3390/agronomy12051023

14. Kori, D.Sh. Climate change adaptation by smallholder farmers in Southern Africa: A bibliometric analysis and systematic review /D.Sh. Kori, C.Kelso, W.Musakwa// Environmental Research Communications.- 2024.-6(3). – 032002. https://doi.org/10.1088/2515-7620/ad3127

15. Farah, A.A. The multifaceted impact of climate change on agricultural productivity: a systematic literature review of SCOPUS-indexed studies (2015–2024) / A.A. Farah, M.A. Mohamed, O.S.H Musse, B.A.Nor // Discover Sustainability.-2025.- Vol. 6.- Article 397. https://doi.org/10.1007/s43621-025-01229-2