Толық айналымды сүт фермаларын аймақтық экономикаға біріктіру: инвестициялық аспектілер

Толық айналымды сүт фермаларының аймақтық экономикаға интеграциясы ауылшаруашылық өндірісінің тұрақтылығы мен әртараптандырылуының өсу факторы ретінде қарастырылады.

Мақсаты - сүт шаруашылығын дамыту келешегін негіздеу және экономикалық өзара іс-қимыл мәнмәтінінде инвестициялау бағыттарын айқындау.

Әдістер - сүт кіші кешені қызметінің негізгі аспектілері бойынша статистикалық дереккөздердің контент-талдауы, ірі қара малдың сүт көлемінің мониторингі және оның өнімділік көрсеткіштері. Деректер қолданыстағы критерийлердің болжамды алшақтығына (10-15%) түзетуді ескере отырып, ресми статистика негізінде өңделеді.

Нәтижелер - аймақтардағы сүт өнімдерінің толық тізбегін құрудың негізгі факторлары мен тенденциялары талданды. Олардың шамамен 90%-ы шағын шаруа қожалықтарында және өнеркәсіптік өңдеу көлемінің 30%-ы ғана өндірілетіні анықталды. Агрофермалар мен қайта өңдеу кәсіпорындарының техникалық жабдықталуының төмен деңгейінің проблемалары, шикізат жеткізілімдерінің маусымдық ауытқулары, сондай-ақ өндірістік процестерді цифрландыру және персоналдың біліктілігін арттыру қажеттілігі көрсетілген. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің инфрақұрылымын жаңғыртуға инвестициялауды ынталандыру, агробизнестің шағын нысандарын біріктіру және қуаттарды ұлғайту, сондай-ақ ішкі нарықтағы отандық сүт сегментінің позициясын күшейту бойынша ұсынымдар әзірленді.

Қорытындылар - авторлар дөңгелек экономика қағидаттары негізінде сүт секторын мемлекеттік қолдаудың және фермерлік шаруашылықтарды техникалық жаңарту, сапаны сертификаттау жүйесін кеңейту және ұлттық тұтыну саласын жандандыру үшін қаржылық шараларды іске асырудың маңыздылығын атап өтеді, бұл еліміздің ауыл халқының 40%-дан астамы мал шаруашылығымен байланысты екенін ескере отырып, азық-түлік қауіпсіздігін, ауылдық жерлерде жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге және экологиялық көрсеткіштерді жақсартуға мүмкіндік береді саласы.

1. Кенжегулова С.О. The influence of bioorganic fertilizers on the fertility of dark chestnut soils and watermelon productivity in the SouthEast Kazakhstan / Кенжегулова С.О., Айтбаева А. / Bulletin of Science of the Kazakh Agrotechnical Research University named after S. Seifullin. – 2022. – No. 2(113). – P.227–237.

2. Сагындыкова, Л.Б. Экономическая оценка логистики сырья в молочном животноводстве / Л.Б. Сагындыкова // Экономика АПК. – 2022. – №6. – С.43–49.

3. Абилова, Р.А. Анализ потребительских предпочтений на рынке органических продуктов в Казахстане / Р.А. Абилова // Вестник Казахского национального университета. Серия экономическая.– 2021.– №3(137).– С.148-157.

4. Есенов, К.Н. Ментальные барьеры внедрения инноваций в сельском хозяйстве / Есенов К.Н. // Агроиндустрия Казахстана. – 2020. – №5. – С.34–39.

5. Сулейменова, Ж.М. Биогазовые технологии в молочном животноводстве: возможности и вызовы / Ж.М. Сулейменова // Экология и производство. – 2021. – №2. – С.22–29.

6. FAO. Dairy market review: Overview of global dairy market developments in 2022.- Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2023. – 36 p.

7. Тлеубаева А.Н. Инвестиционная привлекательность аграрного сектора: оценки и перспективы / А.Н. Тлеубаева // Финансовая академия. – 2023. – №1. – С.45–53.

8. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс].- 2023.– URL: https://stat.gov.kz/ru/ (дата обращения 04.06.2025).

9. OECD. Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2023: Kazakhstan / Organisation for Economic Co-operation and Development. – Paris: OECD Publishing, 2023. – 101p. https://doi.org/10.1787/agr-pol-2023-en

10. Bogue, R.R. Smart dairy farming: Current practices and future prospects / R.R. Bogue // Industrial Robot: An International Journal. – 2021. – Vol. 48(2). – P.229–236. – https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/IR-10-2020-0221/full/html (дата обращения: 22.07 .2025). – Режим доступа: через базу данных Scopus. (дата обращения 04.06.2025).

11. Akhmedyarov, Y. The Kazakhstan dairy enterprises’ problem analysis and innovative potential of an agricultural enterprise / Y. Akhme-dyarov, G. Alikhanova, A. Rakhimzhanova, M. Dauletbaeva // IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. – 2023. – Vol. 1269, No. 1. –P. 012037.– https://doi.org/10.1088/1755-1315/1269/1/012037.

12. Ассоциация молочной промышленности Казахстана. Ежегодный отчет о динамике инвестиций и практиках устойчивого развития на молочных фермах.-Алматы: ADIK, 2023.-48 p.

13. Алимжанов, Е.Ш. Пространственный анализ распределения МТФ в Северном Казахстане / Е.Ш. Алимжанов // Региональная экономика. – 2022. – №2(98). – С.61–68.

14. UNDP. Sustainable Consumption and Production in Central Asia: Analytical Report // New York: United Nations Development Programme, 2022. – 57 p.

15. Hu X., Liu Y., Zhang D. The role of agricultural socialized services in mitigating rural labor shortages: A multi-crop analysis of production performance // Agriculture.- 2023.- Vol.13, No.11. – Art. 1151. – DOI: 10.3390/agriculture13111151.

16. . Financing Dairy Value Chains in Emerging Marketsю - Washington: International Finance Corporation, 2022. – 64 p.