Агроөнеркәсіптік өндірісті технологиялық жаңғырту жағдайындағы Қазақстанның ет индустриясы

Мақсаты - Қазақстан Республикасының ет кіші кешенін дамытудың ағымдағы жайкүйі мен келешекті бағыттарын бағалау, әлеуетті арттыруды тежейтін себептерді анықтау.

Әдістер - үлес салмағының шамасын және болжамды көрсеткіштерді есептеу үшін есептікконструктивті, статистикалық-экономикалық – статистикалық ақпарат негізінде ет өңдеу саласының өндірістік процестері мен құрылымының динамикасын талдау кезінде, сараптамалық - осы секторға сыртқы факторлардың әсерін бағалау үшін, монографиялық - республиканың ет шаруашылығы саласындағы ерекшеліктерді, проблемаларды қарау кезінде.

Нәтижелері - соңғы жылдардағы мал шаруашылығы өнімдерін өңдеудің негізгі көрсеткіштеріне баға берілді. Ет сегментінде оң өзгерістер байқалды, алайда өндіріс тиімділігі төмен деңгейде қалып отыр. Негізгі кедергілер жергілікті мал шаруашылығы шикізатының тапшылығы және оның жоғары құны, сондай-ақ импорттық тауарлардың айтарлықтай үлесі болып табылады. Шаруашылықтардың ұсақ тауарлылығы ет өнімдері мен жартылай фабрикаттарды өндірудің тиімділігін төмендетеді.

Авторлар жүргізген зерттеулер қорытынды жасауға мүмкіндік берді - ет секторын мемлекеттік қолдауды күшейту, кооперативтік қозғалысты тарату және ауыл шаруашылығы өндірушілері мен шикізат ресурстарын қайта өңдеушілердің интеграциясы қажет. Мұндай шаралар тұрақты өндірістік қатынастарды құруға, шаруашылық қызмет шеңберінде шығарылатын өнім көлемін ұлғайтуға және оларды өткізу нарығын кеңейтуге мүмкіндік береді. Негізгі басым қадамдардың қатарына өндірістік циклды іске асыруға, инновациялық технологияларды пайдалануға және бейіндік кластерлерді қалыптастыруға жұмсалатын шығындарды қысқарту жатады. Ет индустриясы қуаттылығының өсуі, кәсіпорындардың құрылысы мен жаңғыртылуы елдің экономикалық құрамдас бөлігін нығайтуға, жаңа жұмыс орындарын ұйымдастыруға қуатты ынталандыру болады, ауыл халқының әл-ауқатын едәуір арттырады, халықаралық тауар айналымы жүйесінде маңызды позицияларды алуға мүмкіндік береді және Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

1. Айбоссынова, Д.А. Инвестиции в мясоперерабатывающую промышленность – фактор роста конкурентоспособности аграрного сектора Казахстана / Д.А. Айбоссынова, А.М. Нассырова, Р.Е. Сулейманов // Экономическая серия Вестника ЕНУ имени Л.Н. Гумилёва. – 2021. – №1. – С.8-19. https://doi.org/10.32523/2079-620X-2021-1-8-19

2. Raimbekov, Z. The Impact of Agri-Food Supply Channels on the Efficiency and Links in Supply Chains / Z. Raimbekov, B. Syzdykbayeva, A. Rakhmetulina Z. Rakhmetulina, T. Abylaikhanova, M. Ordabayeva, L. Doltes // Economies.– 2023.–Vol.11.-№8.–P.1-19. https://doi.org/10.3390/economies11080206

3. Қалпақпаева, Ж.М. Етті қайта өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру факторлары / Ж.М. Қалпақпаева, М.М. Сауранова, Г.Б. Саханова // Аграрлық нарық проблемалары. – 2022. – №1. – Б.128-135. https://doi.org/10.46666/2022-1.2708-9991.15

4. Srivastava, P. Leveraging Supply Chain Collaboration with Digital Technologies for Supply Chain Performance: An Empirical Investigation of Indian Meat Industries / P. Srivastava, H. Ansari, M. Alrasheedi, R. Sharma // International Journal of Food Science & Technology. – 2024. – Vol.59.- №5. – P.3514–3522. https://doi.org/10.1111/ijfs.17052

5. Shi, Y. Agricultural Supply Chain Coordination under Weather-Related Uncertain Yield / Y. Shi, F. Wang // Sustainability.– 2022.– Vol.14.- №9. – P.1–12. https://doi.org/10.3390/su1409 5271

6. Акимбекова, Г.У. Приоритетные направления развития агропромышленного комплекса Казахстана / Г.У. Акимбекова, Г.А. Никитина // Проблемы агрорынка.-2020.-N4.- С.13-23. https://doi.org/10.46666/2020-4-2708-9991.01

7. Nassyrova, A. Kazakhstan Meat Industry Analysis: Import Substitution, Delivery and Statistics / A. Nassyrova, Z. Yessymkhanova, B. Issayeva, Z. Omarkhanova // Entrepreneurship and Sustainability Issues.- 2020.– Vol.8.- №1.- P.640- 655. https://doi.org/10.9770/jesi.2020.8.1(44)

8. Ryskeldi, O. The Economics of Digital Tools in Kazakh Agriculture / O. Ryskeldi, V. Shelomentseva, M. Mirkovic // International Journal of Innovative Research and Scientific Studies. – 2024. – Vol.7.- №2. – P.366–376. https://doi.org/10.53894/ijirss.v7i2.2629

9. Xu, W. Robotization and Intelligent Digital Systems in the Meat Cutting Industry: From the Perspectives of Robotic Cutting, Perception, and Digital Development / W. Xu, Y. He, J. Li, J. Zhou, E. Xu, W. Wang, D. Liu // Trends in Food Science & Technology.- 2023.- Vol.131.- P.234–251. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2023.03.018

10. Статистический сборник «Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан» за 2019-2023гг. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс].-2025.-URL: https://www.stat.gov.kz/upload/iblock/abd/udf6kzz1gsd 908awrgpzcve2fnn9itgx/C-06-%D0%93%20(%D 1%80%D1%83%D1%81).pdf (дата обращения: 13.06.2025).

11. Статистический сборник «Промышленность Республики Казахстан 2019-2023гг.». Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс].- 2024.- URL: https://www.stat.gov.kz/upload/iblock/32c/6h023yqk71xl42tdzevu2s2h3clyk10w/%D0%A1-05-%D0%93%20(%D1%80%D1%83%D1%81).pdf (дата обращения: 13.06.2025).

12. Meat Processing and Service [Electronic resource].-2025. Available at: https://www.eldala.kz/dannye/kompanii/3992-meat-processing-and-service (date of access: 13.06.2025).

13. Аймурзина, Б.Т. Механизм обеспечения качества экономического роста сельского хозяйства Казахстана / Б.Т. Аймурзина, М.Ж. Каменова, Б.О. Казыбаев, С.Р. Абилдаханова // Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли. – 2023. – №1(50). – С.39–45. https://doi.org/10.52260/2304-7216.2023.1(50).5

14. Пягай, А.А. Продовольственная безопасность Республики Казахстан: критерии и индикаторы / А.А. Пягай, Р.С. Беспаева, Б.Н. Наукенова // Проблемы агрорынка. – 2023. – №4. – С.13–26. https://doi.org/10.46666/2023-4.2708-9991.01

15. Echegaray, N. Meat 4.0: Principles and Applications of Industry 4.0 Technologies in the Meat Industry / N. Echegaray, A. Hassoun, S. Jagtap, M. Tetteh Caesar, M. Kumar, I. Tomasevic, G. Goksen, J.M. Lorenzo // Applied Sciences. – 2022. – Vol.12.- №14. – P.6986. https://doi.org/10.3390/app12146986