Өсімдік шаруашылығы саласындағы дәстүрлі әдістері мен IT-шешімдер: салыстырмалы бағалау

Мақала шығын, өнімділік, тиімділік және экология призмасы арқылы өсімдік шаруашылығындағы дәстүрлі әдістері мен заманауи шешімдерінің тиімділігін зерттеуге арналған.

Мақсаты - өсімдік шаруашылығы саласындағы негізгі принциптер мен сандық құралдардың артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтау, олардың далалық агротехнологиялардың қарқындылығы мен өндірістік қайтарымын арттырудағы рөлін анықтау.

Әдістер - агрономиялық қызметке классикалық және инновациялық тәсілдердің нәтижелілігін бағалау, аграрлық сектордың ерекшелігін ескере отырып, ақпараттық технологияларды интеграциялау қажеттілігін негіздеу үшін ғылыми әдебиеттерді салыстыру, жүйелік-құрылымдық, контент-талдау.

Нәтижелер - аналитикалық жұмыс пен өнімділікті есептеу, ресурстарды пайдалануды оңтайландыру, экологиялық жүктемені азайту негізінде инфрақұрылымға регламенттелген қол жетімділік жағдайында егіншілікте жалпы қабылданған стратегияларға сұраныстың сақталуы көрсетілген. Олардың әлеуеті төмен еңбек қарқындылығымен және жоғары еңбек сыйымдылығымен шектелетіні анықталды, ал соңғы автоматтандырылған жүйелер шығындарды ұзақ мерзімді қысқартуды, құнарлылықты, дақылдардың өнімділігін арттыруды қамтамасыз етеді, бірақ айтарлықтай инвестициялар мен жоғары білікті кадрларды даярлауды қажет етеді. Республикада сандық сервистерді енгізу бастапқы кезеңде тұр, бұл технологиялық инновацияларды жергілікті жағдайларға бейімдеу шартымен қалыптасқан тәжірибелердің элементтерін сандық платформалармен үйлестіретін интеграцияланған үлгі құру қажеттілігін негіздейді.

Қорытындылар - нақты егіншілік пен "ақылды" ауыл шаруашылығының өзара байланысты тұжырымдамалары шеңберінде әртүрлі әдістерді кешенді қолдануға назар аудару керек, бұл дақылдарды үнемі бақылауға, дәрі-дәрмектер мен тыңайтқыштарды уақтылы енгізуге, ауруларды диагностикалауға, тұқым отырғызуға, өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндірудің тұрақты өсуіне әкеледі. Фермерлерге субсидиялар мен жеңілдіктерді мемлекеттік қолдау, сондай-ақ оларды оқыту және жаңа дағдыларды игеру бойынша бағдарламаларды кеңейту маңызды.

1. Xiong, L. Progress and challenges of rice ratooning technology in Jiangxi Province, China / L. Xiong, Z. Liu, P. Wang, X. Lin, G. Wang, Q. Li, W. Zhang, G. Liu, C. Shao // Crop and Environment. – 2023. – Vol.2.-Issue2. - Р.87-91. https://doi.org/10.1016/j.crope.2023.04.005

2. Hasan, K. Impact of modern rice harvesting practices over traditional ones / K. Hasan, S.T.T. Tanaka, M. Alam, R. Ali, Ch.K. Saha // Reviews in Agricultural Science. – 2020. – Vol. 8. – Р. 89-108. https://doi.org/10.7831/ras.8.0_89

3. Canicattì, M. Drones in vegetable crops: A systematic literature review / M. Canicattì, M. Vallone // Smart Agricultural Technology. – 2024. – Vol.7. – Article 100396. https://doi.org/10.1016/j.atech.2024.100396

4. Harish, P. Barriers to the adoption of new technologies in rural areas: The case of unmanned aerial vehicles for precision agriculture in India / P. Harish, P.R.T. Peddinti, J.P. Tamvada, J. Ahuja, B. Kim // Technology in Society. – 2023. – Vol.74. - Article 102335. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2023.102335

5. Tavan, M. Optimizing Sensor-Based Irrigation Management in a Soilless Vertical Farm for Growing Microgreens / M. Tavan, B. Wee, G. Brodie, S. Fuentes, A. Pang, D. Gupta // Frontiers in Sustainable Food Systems. – 2021. – Vol.4. - Article 622720. https://doi.org/10.3389/fsufs.2020.622720

6. Khiyat, Z. Groundwater in the Arab region: making the invisible visible / Z. Khiyat // Desalination and Water Treatment. – 2022. – Vol. 263. - Р. 204-206. https://doi.org/10.5004/dwt.2022.28231

7. Stringer, L.C. Adaptation and development pathways for different types of farmers / L.C. Stringer, E.D.G. Fraser, D. Harris, C. Lyon, L. Pereira, C.F.M. Ward, E. Simelton // Environmental Science & Policy. - 2020.-Vol.104.-Р. 174- 189. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2019.10.007

8. Shamshiri, R. Digitalization of agriculture for sustainable crop production: a use-case review / R. Shamshiri, B. Sturm, C. Weltzein, J. Fulton, R. Khosla, M. Schirrmann, Sh. Raut, D.H. Basavegovna, M. Yamin, I.A. Hameed // Frontiers in Environmental Science.-2024.–Vol.12.- Article 1375193. https://doi.org/10.3389/fenvs.2024.1375193

9. Abiri, A. Application of digital technologies for ensuring agricultural productivity / A. Abiri, N. Rizan, S.K. Balasundram, A.B. Shahbazi, H. Abdul-Hamid // Heliyon. – 2023. - Vol.9.- Issue 12. – Article e22601. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e22601

10. Об утверждении Концепции развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2030 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2021 года № 960 [Электронный ресурс].–2024.-URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P210000096 0#z418 (дата обращения: 11.06.2025).

11. Rada, A. New Method for Efficiency Evaluation of Digital Technologies in Agricultural Sector / A. Rada, E.A. Fedulova, P.D. Kosinsky // Food Processing: Techniques and Technology. – 2019. - Vol.49.- Issue 3. - Р. 495-504. http://doi.org/10.21603/2074-9414-2019-3-495-504

12. World Bank. Climate. Smart Agriculture: From Knowledge to Implementation [Electronic resource]. – 2024. Available at: https://www.worldbank.org/en/topic/climate-smart-agriculture (date of access: 11.06.2025).

13. World Bank Group. Bringing the Concept of Climate-Smart Agriculture to Life Insights from CSA Country Profiles across Africa, Asia and Latin America [Electronic resource].–2018. Available at: https://www.documents1.world bank.org/curated/en/917051543938012931/pdf/132672-WP-P168692-PUBLIC-4-12-2018-12-27-47-CSAInsightsfromCSAProfiles.pdf (date of access: 12.06.2025).

14. Статистика инвестиций. Динамические ряды. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2024. - URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/statinvest/ (дата обращения: 12.06.2025).

15. Dhillon, R. Small-Scale Farming: A Review of Challenges and Potential Opportunities Offered by Technological Advancements / R. Dhillon, Q. Moncur // Sustainability. – 2023. - Vol. 15.- Issue 21. - Article 15478. https://doi.org/10.3390/su152115478

16. Карымсакова, Ж.К. Инновационное развитие АПК: проблемы и стратегия их решения / Ж.К. Карымсакова, У.К. Керимова, Y. Deliana // Проблемы агрорынка. - 2024. - N2. – С.14-24. https://doi.org/10.46666/2024-2.2708-9991.01

17. Курманова, Г.К. Цифровизация и ее влияние на землепользование в сельских территориях / Г.К. Курманова, А. Венланд, М.Б. Омаров // Проблемы агрорынка. – 2025. – N1. – С.123-133. https://doi.org/10.46666/2025-1.2708-9991.11