Агроөнеркәсіптік кешеніндегі жеңілдікпен кредиттеу: жай-күйі мен болашағы

Агроөнеркәсіптік кешенге енгізілетін инновациялар мемлекеттік қолдаудың тиімді тетіктерін, атап айтқанда - жеңілдікті қаржыландыруды талап етеді. Мақалада ауыл шаруашылығын тұрақтандырудың негізгі құралдарының бірі ретінде Қазақстанның аграрлық секторындағы жеңілдікті кредиттеу жүйесін дамытудың заманауи үрдістері мен перспективалары қарастырылады.

Мақсаты - азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, саланың инвестициялық тартымдылығын арттыру және оның экономикалық орнықтылығын арттыру үшін аграрлық өндіріске, тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібіне жеңілдікті кредиттер беру бағыттарын негіздеу.

Әдістері - әдістемелік база ретінде нормативтік құқықтық актілерді, кредиттеу көлемі бойынша статистикалық деректерді, қолданыстағы субсидиялау бағдарламаларын контент-талдау; аграрлық саланың ағымдағы жай-күйіне мониторинг жүргізу және аграрлық кәсіпорындар үшін мемлекеттік көмек шараларының тиімділігін бағалау; экономикалық - статистикалық әдіс-нарықтық мөлшерлемеден төмен кредиттерді бөлу динамикасын сипаттайтын ақпаратты өңдеу кезінде; ғылыми тәсілдер мен заңдылықтар пайдаланылды жеңілдетілген несие желілерін басқару процесі.

Нәтижелер - жеңілдікті шарттардың оңтайлы нұсқаларын таңдауды қиындататын негізгі проблемалар анықталды: іріктеу критерийлерінің теңгерімсіздігі, субсидиялар алу қағидаларының күрделілігі және қаржы көздеріне қол жеткізудің өңірлік саралануы. Рәсімдерді жеңілдету, ашықтықты күшейту, өтінім беру жүйесін цифрландыру және кредиттік қолдау қызметтерін оңтайландыру бойынша ұсыныстар әзірленді.

Қорытындылар – автор ауыл шаруашылығы құрылымдарының нақты қажеттіліктерін ескере отырып мемлекеттік реттеудің бағдарламалық қамтамасыз етуін өзектендіру қажеттілігі туралы қорытынды жасайды. Жеңілдетілген қаржыландыру АӨК жаңғыртудың, ауылдық жерлерде әлеуметтікэкономикалық жағдайды жақсартудың және ішкі және сыртқы нарықтарда отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың стратегиялық құралы болып табылады. Ауылда шаруашылықтың барлық нысандарының мүдделерін ескеретін кредиттік мекемелердің тізбесін және ұсынылатын кредиттік өнімдердің ассортиментін кеңейту қажет.

1. Евниев, А.К. Вопросы кредитоспособности субъектов АПК в Республике Казахстан /А.К. Евниев, А.Е. Ардабаева // Проблемы агрорынка.- 2020. - N1. - С.87-94.

2. Султанова, З.Х. Направления совершенствования системы кредитования АПК Республики Казахстан/ З.Х. Султанова, Т.Г. Абдулова, Г.С. Дюсембекова // Вестник казахского университета экономики, финансов и международной торговли. - 2020.-N3 (40). - С.105-113.

3. Altaibayeva, Zh. Financial modelling of meat cattle breeding in Kazakhstan based on a business process map / Zh. Altaibayeva, D Aiguzhinova, V. Shelomentseva, A. Narynbayeva / International Journal of Innovative Research and Scientific Studies.- 2025.- Vol. 8.-Issue .- P. 2463-2472.

4. Hussain, S. Science, Technology, and Novelty for Sustainable Development Goals: Perspectives and Challenges from Environment, Ecology, and Human Society in a Changing World / S. Hussain, Sh. Sharma, R.Ch. Sobti, A.N. Singh // Role of Science and Technology for Sustainable Future. - 2024.- Vol.1.-P. 3-21. https://doi.org/10.1007/978-981-97-5177-8

5. Smith, K. Environmental Hazards: Assessing Risk and Reducing Disaster / K. Smith, C.J. Fearnley, D. Dixon, D.K. Bird, I. Kelman // Routledge, 2023. - 619 p. https://doi.org/10.4324/9781351261647

6. Avagyan, A.B. Theory of Bioenergy Accumulation and Transformation: Application to Evolution, Energy, Sustainable Development, Climate Change, Manufacturing, Agriculture, Military Activity and Pandemic Challenges / A.B. Avagyan //Athens Journal of Sciences. - 2021.- Vol. 8.- Issue1.- P. 57-80. https://doi.org/10.30958/ajs.8-1-4.

7. Алтухов, А.И. Проблемы развития АПК страны и необходимость их ускоренного решения / А.И. Алтухов // Экономика сельского хозяйства России. – 2018. – № 4. – С. 2-14.

8. Яшина, М.Л. Льготное кредитование предприятий агропромышленного комплекса: состояние, эффективность и проблемы развития / М.Л. Яшина, Т.В. Трескова, Н.М. Нейф // Экономика сельского хозяйства России. – 2022. – № 5. – С. 2-9.

9. Mensah, J. Sustainable development: Meaning, history, principles, pillars, and implications for human action: Literature review / J. Mensah // Cogent Social Sciences.- 2019.- Article 1653531. https://doi.org/10.1080/23311886.

10. Francesco, F. The monitoring and evaluation challenges of the sustainable development goals: An assessment in three European countries / F.Francesco, V. Pattyn, H.Salamon // Sustainable Development.- 2024.- Vol. 32.-N 3.- P. 1913-1924. https://doi.org/10.1002/sd.2759

11. Awan, H. S. United Nations Development Programme (UNDP) and Women Empowerment/ H.S. Awan, R.D. Nisar, T.A. Chaudry// Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry. – 2021. – Vol. 12.– N 9. – P. 8351-8359.

12. Durmanov, A. Mechanism to ensure sustainable development of enterprises in the information space / A. Durmanov, V. Bartosova, S. Drobyazko, O. Melnyk, V. Fillipov // Entrepreneurship and Sustainability. – 2019. – Issue 7(2). – P.1377-1386. https://doi.org/10.9770/jesi. 2019. 7.2(40).

13. Нарынбаева, А.С. Рынок труда в сельском хозяйстве: региональные особенности функционирования / А.С. Нарынбаева, Г.Е. Нурбаева, Е.Т. Шахман // Проблемы агрорынка. -2023.- N 4.-С.199-210. https://doi.org/10.46666/2023-4.2708-9991.20.

14. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы [Электрондық ресурс]. - 2024. - URL: https://www.old.stat.gov.kz/edition/publication/collection (қаралған күні: 24.03.2025).

15. «Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2021-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы» [Электрондық ресурс]. - 2024. - URL: https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/ P2100000960 (қаралған күні: 14.03.2025).

16. Қазақстан Республикасының «Қазақстан-2025» жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары [Электрондық ресурс]. - 2025. - URL: http://www.adilet.zan.kz/kaz/docs (қаралған күні: 10.03.2025).