Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруашылығы кооперативтері: қалыптасу және жұмыс істеу ерекшеліктері

Ауыл шаруашылығындағы кооперативтік қозғалыс ауыл шаруашылығы құрылымдарының, әсіресе шағын шаруашылықтардың жұмыс істеу тиімділігін арттыруға, ауылда нарықтық инфрақұрылымды дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасауға, сондай - ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілердің-кооператив мүшелерінің мүдделерін қорғауға, Әлеуметтік және материалдық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.

Мақсаты - ауыл шаруашылығы кооперативтерін қалыптастыру және басқару ерекшеліктерін анықтау, оларды одан әрі ілгерілету бойынша ұсынымдар әзірлеу. Экономикалық, салыстырмалы талдау, экономикалық-статистикалық, монографиялық, есептік-сындарлы әдістер қолданыстағы және жаңадан құрылған кооперативтік типтегі ауыл шаруашылығы құрылымдарының динамикасын зерттеуде, әртүрлі шаруашылық жүргізуші субъектілерді кооперациялауға кедергілерді анықтауда қолданылды.

Нәтижелері - олардың кең таралуын тежейтін факторлар қарастырылады: кооперативтің пай қорын құрудағы қиындықтар, ұдайы өндірісті ұлғайту, одан әрі қарқындату және инновациялық технологияларға көшу үшін меншікті капитал салымдарын шектеу. Шағын шаруа (фермер) қожалықтары мен халық шаруашылықтарының қаржылық дәрменсіздігінің шешілмеген проблемаларын ескере отырып, материалдық-техникалық жарақтандырудың төмен деңгейіне, инвестициялар мен қарыз қаражаттарын тартуға байланысты, салыстырмалы түрде шағын жер учаскелерінде авторлар өздерінің әлеуетін барынша нәтижелі іске асыруға ықпал ететін шағын шаруашылық нысандарын біріктіру және шоғырландыру қажеттілігін негіздеді.

Қорытынды - жүргізілген зерттеу аграрлық бейіндегі кооперативтердің жұмысын өзгерту бойынша ұсыныстар енгізуге мүмкіндік берді: қаржылық және кредиттік қолдау тетігін жетілдіру, ақпараттық-консультациялық қызмет көрсетуді, ғылыми қамтамасыз етуді жақсарту, ауыл шаруашылығы кооперациясы үшін кадрлар даярлау жүйесін күшейту. Қазақстанның өңірлік экономикасында импортты алмастыру бағдарламаларын жүзеге асыру оларды қолданудың маңыздылығы мен өзектілігін көрсетеді және экономикалық және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен нығайтудың неғұрлым пәрменді әдістерінің бірі болып табылады.

1. Об утверждении Концепции развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2030 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2021 года № 960 [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000960 (дата обращения: 13.12.2024).

2. Послание Главы государства К.-Ж. Токаева народу Казахстана «Экономический курс Справедливого Казахстана» [Электронный ресурс]. -2023.-URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie--glavy--gosudarstva--kasym-zhomartatokaeva-narodu-kazahstana-ekonomicheskiy-kursspravedlivogo-kazahstana-18588 (дата обращения: 13.12.2024).

3. Mbokazi, N. Agricultural cooperatives as a means of promoting local economic development in a township in South Africa / N. Mbokazi, P. Maharaj //South African Geographical Journal.- 2024.- No.4. - P. 1–19. https://doi.org/10.1080/03736245.2024.2419548

4. Zhu, X. Impact of Agricultural Cooperatives on Farmers’ Collective Action: A Study Based on the Socio-Ecological System Framework/ X. Zhu, G.Wang // Agriculture.- 2024.- Vol.14(1). -P. 96-113. https://doi.org/10.3390/agriculture14010096

5. Leite, A.R. Cooperation challenges in agricultural cooperatives / A.R. Leite, A.C.M. Padilha, M.E. Binotto // Revista De Administração Da UFSM. - 2021. - Vol.14. -No.4. - P. 809-826 https://doi.org/10.5902/1983465964160

6. Bessonova, E. How the innovation-competition link is shaped by technology distance in a high-barrier catch-up economy / E. Bessonova, K.Gonchar // Technovation.- 2019. - Vol. 86-87. - P. 15-32. https://dx.doi.org/10.1016/j.technovation.2019.01.002

7. Петриков, А.В. Роль сельскохозяйственных потребительских кооперативов в сельской локальной экономике и актуальные проблемы их развития / А.В. Петриков // Фундаментальные и прикладные исследования кооперативного сектора экономики.- 2022.- №3.-С.14-26. https://doi.org/10.37984/2076-9288-2022-3-14-26

8. Бурлаков, В.Б. Особенности трансформации института сельскохозяйственной кооперации на современном этапе развития / В.Б. Бурлаков // Агрофорсайт.- 2021.- №5.- С.104–121. https://doi.org/10.54697/24158666_2021_05_104

9. Kaliyev, G. Organizational-Economic Directions of the Effective Use of Supply Chain Strategy in Rural Territories of Kazakhstan / G. Kaliyev, A. Sabirova, G.Akimbekova, L. Gllushan, A. Zhildikbaeva // International Journal of Supply Chain Management.- 2019.- Vol.8.- Issue 2.- P. 868-873.

10. Акимбекова, Г.У. Роль личных подсобных хозяйств в обеспечении продовольственной безопасности Казахстана / Г.У. Акимбекова, А.Б. Молдашев, Г.А. Джамбаева // Проблемы агрорынка.-2024.- № 4.- С.78-87 https://doi.org/10.46666/2024-4.2708-9991.07

11. Tireuov, K. Ways to Improve the Competitiveness of Agricultural Production in Kazakhstan / K. Tireuov, U. Kerimova, S.Turekulov // Journal of Advanced Research in Law and Economics. -2020.- Vol. XI.- Issue 2(48).- P. 613- 618. https://doi.org/10.14505/jarle.v11.2(48).32

12. Мониторинг развития сельскохозяйственной кооперации в Казахстане [Электронный ресурс].-2019.-URL: https://www.oecd.org/ru/publications/c05cdb22-ru.html (дата обращения: 11.12.2024). https://doi.org/10.1787/c05cdb22-ru

13. FAO Regional Office for Europe and Central Asia. Empowering Smallholders and Family Farms [Electronic resource].-2020. Available at: https://www.fao.org/europe/resources/empowering-smallholders--and--family-farms-series/ru (date of access: 13.12.2024).

14. FAO's work on Family Farming [Electronic resource].–2023. Available at: https://www.fao.org (date of access: 13.12.2024). https://doi.org/10.1787/c05cdb22-ru

15. Статистический бюллетень «О деятельности сельскохозяйственных кооперативов в Республике Казахстан» [Электронный ресурс].-2021-2023.-URL: https:/www./stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrestvillage-hunt-fish/spreadsheets/?year=&name=19 519&period=&type=стат (дата обращения: 12.12.2024).