Қазақстан Республикасының АӨК-дегі биоэкономиканы экономикалық бағалау: әлемдік тәжірибе және басым бағыттар

Мақала Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешеніндегі биоэкономиканың экономикалық әлеуетін зерттеуге арналған. Тақырыптың өзектілігі жердің деградациясы, климаттың өзгеруі және органикалық өнімге сұраныстың артуы жағдайында аграрлық секторды жаңғырту қажеттілігіне байланысты. Экономикалық тәсілдерді енгізу биоресурстарды ұтымды пайдалануға, қазба отынына тәуелділікті азайтуға және ауыл шаруашылығы саласының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.

Мақсаты - биоэкономикалық модельдерді енгізу мүмкіндіктерін талдау, олардың экономикалық әсерін бағалау және аграрлық саясатты іске асыру шараларын жетілдіру мақсатында ұсынымдар әзірлеу.

Әдістері – агроөнеркәсіптік өндірістің ағымдағы жағдайын, биологиялық ресурстардың көлемін, биомассаны өңдеу деңгейін және эко-био-экономиканың даму динамикасын қарастыру үшін статистикалық талдау; салыстырмалы – ЕО елдеріндегі, Германия мен Бразилиядағы табысты биотехнологиялық тәжірибелерді және олардың республика жағдайына бейімделуін зерттеу.

Нәтижелері - экономикалық модельдеу негізінде экологиялық экономиканы дамытудың үш сценарийі көрсетілген: негізгі (ағымдағы деңгейді сақтау), орташа (биоресурстарды ішінара өңдеу) және оптимистік (оны елдің экономикалық жүйесіне толық интеграциялау). Биосфераны кеңейту АӨК-нің ЖІӨ-ге қосқан үлесін 15%-ға ұлғайтуға, 200 мың жаңа жұмыс орнын ұйымдастыруға және ауыл шаруашылығының көміртегі ізін 25-30%-ға төмендетуге мүмкіндік беретіні анықталған. Биоматериалдар мен органикалық ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу тыңайтқыштар мен энергия шығындарын азайту арқылы фермерлердің кірістерін арттырады. Негізгі кедергілер жетілмеген инфрақұрылым, кадр тапшылығы және қаржылық шектеулер болып қала береді.

Қорытынды - жұмыстың практикалық маңыздылығы биологиялық массаны байытудың инновациялық процестеріне көшу, жеке инвестицияларды тарту, білім беру бағдарламаларын құру және ұлттық биоэкономика стратегиясын әзірлеуге, ауылдық аумақтарды дамытуға және олардың экологиялық тұрақтылығын арттыруға ықпал ететін экспорттық әлеуетті қалыптастыру бойынша ұсыныстар дайындау болып табылады.

1. UNDP. Kazakhstan and Transition to Green Economy [Electronic resource]. -2021. Available at: https://www.undp.org/kazakhstan (date of access: 2.12.2024).

2. European Commission. Bioeconomy Strategy [Electronic resource]. -2020. Available at: https://www.ec.europa.eu/info/research-and- innovation/research-area/environment/bioeconomy_en. (date of access: 2.12.2024).

3. IEA. Renewables [Electronic resource]. - 2022. Available at: https://www.iea.org/reports/renewables-2022 (date of access: 03.12.2024).

4. OECD. Agricultural Productivity and Sustainability [Electronic resource]. - 2020. Available at: https://www.oecd.org (date of access: 06.12.2024).

5. FAO. Global Biogas Development [Electronic resource]. - 2022. Available at: https://www.fao.org/global-biogas/ (date of access: 13.12.2024).

6. German Ministry of Agriculture. Biogas in Agricultural Development. [Electronic resource]. - 2020. Available at: https://www.example.com (date of access: 15.12.2024).

7. World Bank. Green Economy and Sustainable Development [Electronic resource]. - 2021. Available at: https://www.worldbank.org (date of access: 17.12.2024).

8. Ministry of Agriculture of Kazakhstan. National Report on Agricultural Development. [Electronic resource].-2022. Available at: https://www.minagro.gov.kz. (date of access: 10.11.2024).

9. Baibagyssov, A. Biomass Resources of Phragmites australis in Kazakhstan: Historical Developments, Utilization, and Prospects / A. Baibagyssov, N. Thevs, S. Nurtazin, R. Waldhardt, V. Beckmann, R. Salmurzauly // Resources.- 2020.- N 9(6).- Article 74. https://doi.org/10.3390/resources906007

10. Yerassyl, D. The Current Status and Lost Biogas Production Potential of Kazakhstan from Anaerobic Digestion of Livestock and Poultry Manure / D. Yerassyl, Y. Jin, S. Zhanar, K. Aigul, Y. Saltanat // Energies. - 2022.-N 15(9).- 3270. https://doi.org/10.3390/en15093270

11. Abilmazhinov, E.T. Development of the biogas industry and prospects for the implementation of biogas plants in Kazakhstan / E.T. Abilmazhinov, A.Zh. Akimzhanov, E.Y. Shaiakhmetov, S.N. Anibaev, N.N. Nurgaliyev, K.O. Shakerkhan, D.M. Sailauov // Eurasian Physical Technical Journal.- 2021.- Vol.18.- No.3(37).-P. https://doi.org/10.3390/en15093270

12. USDA. Biofuel Production and Sustainability [Electronic resource]. - 2021. Available at: https://www.usda.gov (date of access: 13.10.2024).

13. UNESCO. Sustainability and Agriculture [Electronic resource]. - 2022. Available at: https://www.unesco.org/en/sustainability (date of access: 23.12.2024).

14. FAO. Biogas Potential Analysis [Electronic resource].-2021. Available at: https://www.fao.org/biogas/ (date of access: 24.12.2024).

15. IPCC. Climate Change Mitigation Report. [Electronic resource]. -2023. Available at: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg3/ (date of access: 25.12.2024).

16. EBRD. Green Economy Transition Report [Electronic resource]. -2022. Available at: https://www.ebrd.com/green-economy.html (date of access: 27.11.2024).