Қазақстан мен Қырғызстанның ауылдық жерлерінде жас мамандарды жұмыспен қамту: негізгі құзыреттер, жұмысқа орналасу шарттары

Қазақстанда және Қырғызстанда ауыл жастарын жұмыспен қамту мәселелерін қою өзекті және уақтылы, өйткені ауылдың әлеуметтік-экономикалық проблемалары ауылдық аумақтардың дамуына және жас ауыл тұрғындарының болашағына айтарлықтай әсер етеді. Жас мамандар жұмысқа орналасу мүмкіндіктерінің шектеулеріне тап болады, бұл олардың әлеуметтік және экономикалық интеграциясын қиындатады. Атап айтқанда, жеткілікті жалақысы бар жұмыс орындарының жетіспеушілігі және перспективалардың болмауы ауылдық жерлерден жаппай қоныс аударуды ынталандырады.

Мақсаты - білім беру реформалары, инфрақұрылымды жаңғырту және кәсіпкерлікті қолдау арқылы жас фермерлерді жұмыспен қамтамасыз ету міндеттерін шешуге жүйелі көзқарасты негіздеу. Жұмыс орындарын берудегі негізгі кедергілердің бірі-білім беру бағдарламаларының еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес келмеуі және ауыл экономикасының аграрлық салаға жоғары тәуелділігі экономикалық қызметтің бейресми секторы үлесінің өсуіне алып келеді және білікті жас кадрлардың қалаларға кетуін күшейтеді.

Әдістері - сандық, 2010-2023 жылдар аралығындағы кезеңде жастардың еңбек қатынастары мен жас ауыл тұрғындарының жұмыссыздық процесіне тартылу динамикасын қадағалау, бұл негізгі факторларды анықтауға мүмкіндік берді; сапалық-ауылдық өңірлердегі әлеуметтік-экономикалық процестерді терең түсінуге ықпал ететін бағдарламалардың кейстерін тақырыптық талдау; графикалық - ауыл экономикасының құрылымдық трансформациясын көрнекі түрде көрсету үшін қолданылды.

Нәтижелері - жастар көші-қонының және кәсіптік дағдылардың сәйкес келмеуінің жұмыспен қамту деңгейіне тікелей әсерін көрсетеді. Жас ұрпақтың еңбекке бейімделуіне жағдай жасауға бағытталған 11 негізгі элементтен тұратын интеграциялық модель әзірленді. Кәсіптік оқыту бағдарламалары, шағын және орта бизнесті дамыту, инновациялық технологияларға инвестициялау және инфрақұрылымды жаңғырту ұсынылады. Қорытынды - Қазақстан мен Қырғызстанның ауылдық аудандарының тұрақты дамуы үшін білім беру реформаларын, экономиканы әртараптандыруды және мемлекеттік қолдауды қамтитын кешенді тәсілдің қажеттілігін көрсетеді.

1. Астанова, С.У. Проблемы занятости, безработицы и развития рынка труда в Кыргызской Республике / С.У. Астанова, А.М. Хамзаева // Вестник Сибирского государственного индустриального университета. – 2024. - №1. – С. 163–170.

2. Khusainova, Z.S. NEET youth in Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan: General and specific parameters / Z.S. Khusainova, M.R. Gazizova, Z.M. Zhartay, Y.A. Gordeyeva, E.S. Nurekenova // Bulletin of the Karaganda University. Economy Series. - 2023. –No 3. - P. 58–71.

3. Trivelli, C. Rural youth inclusion, empowerment, and participation / C. Trivelli, J. More // The Journal of Development Studies. -2021. – No 57(4). - P. 635-649.

4. Тлеужанова, М.А. Проблемы сельской занятости в Республике Казахстан / М.А. Тлеужанова, А.Б. Учкампирова, А.Ж. Турегельдинова // Статистика, учет и аудит. - 2020. –No 4. - C. 98–102.

5. Bekzhanova, T. The development of small and medium-sized businesses and its impact on the trend of unemployment in Kazakhstan. Australasian Accounting, / T. Bekzhanova, M. Aliyev, G. Tussibayeva, M. Altynbekov, A. Akhmetova // Business and Finance Journal. - 2023. - No 17(4). - P. 73–99.

6. Sharipova, D. Changing well-being in Central Asia: Evidence from Kazakhstan and Kyrgyzstan / D. Sharipova, A. Kudebayeva // Journal of Happiness Studies. - 2023. - No 24(3). - P.1233–1260.

7. Dzhooshbekova, A. External migration problems of Kyrgyzstan population in the post-Soviet period / A. Dzhooshbekova, G. Chynykeeva, A. Abduvapova, K. Turdubaev, U. Elchibekov, S. Arstanov // Advances in Applied Sociology. - 2021.- No 11(3). - P. 113-115.

8. Ulrika, M. Nexus between poverty and remittances: A critical review analysis of Central Asia / M. Ulrika // Journal of Migration Studies. – 2020. - No 12(2). – P. 45–67. https://doi.org/10.2139/ssrn.3809133.

9. Zhenskhan, D. State support for employment of rural population in Kazakhstan / D. Zhenskhan, G. Appazova, A. Koitanova // Problems of AgriMarket.– 2024.– No 3.– P. 197-206. https://doi.org/10.46666/2024-3.2708-9991.18.

10. Булхаирова, Ж.С. Молодежная безработица в сельской местности / Ж.С. Булхаирова, Г.А. Саймагамбетова, Ж. Таскынбайкызы // Проблемы агрорынка. – 2020. - №1. – С. 172–178.

11. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Основные индикаторы рынка труда в Республике [Электронный ресурс]. - 2024. - URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/labor-andincome/stat-empt-unempl (дата обращения: 10.01.2024).

12. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики. Основные макроэкономические показатели в январе-ноябре 2024 года. [Электронный ресурс]. - 2024. - URL: https://www.stat.gov.kg/ru/ (дата обращения: 10.01.2024).

13. Jongbloed, J. Quality of life of NEET youth in comparative perspective: subjective well-being during the transition to adulthood / J. Jongbloed, J. F. Giret // Journal of Youth Studies. – 2021. – No 25(3). – Р. 321–343. https://doi.org/10.1080/13676261.2020.1869196

14. Kireyeva, A.A. Factors causing depopulation of vulnerable regions: Evidence from Kazakhstan, 2009–2019 / A.A. Kireyeva, L. Vasa, N.K. Nurlanova, L.J. Wan, A. Moldabekova // Regional Statistics. – 2023.- No 13(3). - Р. 559–580.

15. Mukhanova, A. E. Youth policy in rural areas: The need for a change of focus / A.E. Mukhanova, Zh.B. Smagulova, A.S. Belgibayeva // Problems of AgriMarket. - 2023. - No 1. – P. 199– 208. https://doi.org/10.46666/2023-1.2708-9991