Аграрлық саладағы сандық экожүйелер: құру принциптері мен мүмкіндіктері

Сандық трансформация жағдайында АӨК тиімділігін арттыру тәсілдерінің бірі қатысушыларды және ғылыми зерттеулердің нәтижелерін бірыңғай ақпараттық ортада үйлестіруді және интеграциялауды көздейтін Бірыңғай сандық экожүйені құру болып табылады.

Мақсаты - ауыл шаруашылығында инновациялық технологияларды пайдалануға, өнім өндіру көлемін ұлғайтуға, елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағдарланған қазіргі заманғы сандық табиғи биологиялық экожүйелер қаралды.

Әдістері - жаңа модель - цифрлық биосфера сандық экономиканың іргелі элементі ретіндегі ғылыми жарияланымдарға шолу; аграрлық секторда гидропоникалық қондырғыларды қолдану тиімділігін есептеу және қызанақ пен салат өсіру бойынша тәжірибелік жұмыстардың нәтижелерін; шаруа қожалықтарының сауда нүктелерін кеңейту жағдайы мен тенденциялары туралы сандық мәліметтерді жинау және талдау.

Нәтижелері - авторлар әлемдегі қалалық ферма нарығының ағымдағы жағдайы туралы статистикалық деректерді талдады. Республикада ең перспективалы бағыт микрожасыл өсіруге арналған гидропоникалық құрылғыларды тарату екені атап өтіліп, оның өнімділігінің көрсеткіштері ұсынылып, дәстүрлі тәжірибемен салыстырғанда гидропониканың артықшылықтары көрсетілген. Қоректік заттардың сулы ерітіндісінде өсірілген микрожасыл және эстрагоннан сусындар өндірудің рентабельділігі анықталды.

Қорытынды - жоба аясында қызанақ пен жапырақ салатының көшеттерін өсіру процестерін сынау үшін мамандандырылған эксперименттік гидропоникалық қондырғы құрылды. Авторлардың көзқарасы бойынша агроөнеркәсіптік кешенді кешенді сандық жаңғырту айтарлықтай экономикалық әсері бар сандық трансформация бағдарламаларын орындауға арналған шығындарды қысқартуға мүмкіндік береді, фермерлер, жеткізушілер, қайта өңдеушілер және бөлшек сауда арасында деректер мен ресурстармен алмасуды жеңілдетеді, өнімділікті арттырады, өндірістік шығындарды азайтады, шаруа (фермер) қожалықтары отандық және сыртқы өткізу нарықтарына кең қолжетімділікке ие болады.

1. Sasireka, R. Hydroponics: Exploring innovative sustainable technologies and applications across crop production, with Emphasis on potato mini-tuber cultivation / R.Sasireka, D.Tenzing, A.Himanshu, L.Pai, Sh.Abhishek, G. Rajauria // Heliyon.–2024.–Vol.10.-Issue 5.- P.1-14.

2. Avgoustaki, D. D. How energy innovation in indoor vertical farming can improve food security, sustainability, and food safety? / D.D. Avgoustaki, G. Xydis // Advances in Food Security and Sustainability. – 2020.- №5. – P.1–51. https://doi.org/10.1016/bs.af2s.2020.08.002

3. Maroš, K. Digital ecosystem: The journey of a metaphor / K. Maroš // Digital Geography and Society. – 2023. – Vol. 5.- P.1-9.

4. OECD. The Digitalisation of Science, Technology, and Innovation: Key Developments and Policies. – Paris: OECD Publishing, 2020. – 185 p. https://doi.org/10.1787/b9e4a2c0-en

5. Yukiya, I. Shrinkage of regional cities in Japan: Analysis of changes in densely inhabited districts/ I.Yukiya// Cities.–2021.–Vol.113.– P.23- 32. https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103168

6. Urban, V. AeroFarms vertical farming [Electronic resource]. - 2025. Available at: https://www.urbanvine.co/blog/aerofarms-vertical-farming (date of access: 13.12.2024).

7. Juan, G. Systematic Review of Technology in Aeroponics: Introducing the Technology Adoption and Integration in Sustainable Agriculture Model / G. Juan, M. Luis, G. Jorge, L. Georgios // Agronomy.– 2023.- Vol.13 .-Issue 10. – Article 2517. https://doi.org/10.3390/agronomy13102517

8. Aishvina, S. Emergence of microgreens as a valuable food, current understanding of their market and consumer perception: A review/ S. Aishvina, S. Jyoti, K. Sawinder, G. Mahendra, K. Jaspreet, N. Vikas, U. Riaz, E. Sezai, R. Prasad //Food Chemistry.-2024.–Vol.23.–Article 101527. https://doi.org/10.1016/j.fochx.2024.101527

9. Treadwell, D. A New Specialty Crop / D. Treadwell, R. Hochmuth, L. Landrum, W.A. Microgreens // University of Florida George A Smathers Libraries. –2020. - Vol. 20. - Issue 5.- Article 118552. https://doi.org/10.32473/edis-hs1164-2020

10. Saldinger, S.S. Hydroponic Agriculture and Microbial Safety of Vegetables: Promises, Challenges, and Solutions / S.S. Saldinger, V. Rodov, D. Kenigsbuch, A. Bar-Tal// Horticulturae. – 2023.- Vol.9.- Article 51. https://doi.org/10.3390/horticulturae9010051

11. Sambo, P. Hydroponic Solutions for Soilless Production Systems: Issues and Opportunities in a Smart Agriculture Perspective / P. Sambo, N. Carlo, A. Giro, Y. Pii, F. Valentinuzzi, T.Mimmo, P. Lugli, G. Orzes, F. Mazzetto, S. Astolfi, R.Terzano, S. Cesco // Frontiers in Plant Science. - 2019. – Vol. 10. – Article 923. https://doi.org/10.3389/fpls.2019.00923

12. Velazquez-Gonzalez, R.S. A Review on Hydroponics and the Technologies Associated for Medium- and Small-Scale Operations / R.S. Velazquez-Gonzalez, J.D.O. Barceinas-Sanchez, A.L. Garcia-Garcia, E. Ventura-Zapata, J.C. Sosa-Savedra // Agriculture. – 2022.- Vol.12.- Issue 5. – Article 646. https://doi.org/10.3390/agriculture12050646

13. Projected vertical farming market worldwide from 2022 to 2032. [Electronic resource].- 2023. Available at:https://www.statista.com/statistics/487666/projection-vertical-farming-market-worldwide/ (date of access: 10.12.2024).

14. Farming Market Size and Share Analysis – Growth Trends and Forecasts (2024–2029) [Electronic resource]. – 2023. - Available at: https://www.mordorintelligence.com/ru/industry-reports/vertical- farming–market. (date of access: 13.12.2024).

15. Butturini, M. Vertical farming in Europe: Present status and outlook. Plant Factory: An Indoor Vertical Farming System for Efficient Quality Food Production / M. Butturini, L.F.M. Marcelis // Plant Factory. Academic Press. – 2020. – №4 .- P. 77-91. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-816691-8.00004-2

16. Gentry, M. Local heat, local food: Integrating vertical hydroponic farming with district heating in Sweden / M. Gentry // Energy. – 2019.- Vol. 174. – P. 191-197. https://doi.org/10.1016/j.energy.2019.02.119

17. Stanghellini, C. Katzin, D. The dark side of lighting: A critical analysis of vertical farms' environmental impact / C. Stanghellini, D. Katzin // Journal of Cleaner Production. – 2024. – Vol. 458. – P. 1-9. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2024.142359