Мал шаруашылығында дәстүрлі емес жем түрлерін пайдалану

Мал шаруашылығында дәстүрлі емес жемшөптерді пайдаланудың өзектілігі малдардың рационының сапасын жақсарту және оның экономикалық тиімділігін арттыру қажеттілігімен түсіндіріледі, бұл оның өнімділігі жоғары мал мен құстың өсімін молайту үшін маңызды қоректік заттардың оңтайлы арақатынасына теңестіруге мүмкіндік береді.

Мақсаты – мал шаруашылығы кешенінде дәстүрлі емес азықтық дақылдарды пайдалану мүмкіндігін көрсету, сирек кездесетін өсімдік түрлері мен сорттарын пайдалану және оларды интродукциялау бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Әдістері - монографиялық, аналитикалық, диалектикалық тәсіл, өсімдіктер мен малдардан алынатын концентраттарды өндіру теориясын зерделеу, олардың орындылығын бағалау, Қазақстанда олардың сирек кездесетін түрлерін бейімдеу кезіндегі дерексіз-логистикалық тәсіл.

Нәтижелері - авторлар шикізаттың дәстүрлі емес көздерін ұтымды пайдалану азықтандыру шығындарын үнемдейтінін, өндірілетін мал өнімдерінің саны мен сапасын арттыруға, өнімділіктің өсуіне және өзіндік құнның төмендеуіне ықпал ететінін анықтады. Қолжетімді өсіру технологиялары ретінде топинамбурды, желбезекті ұнды, шегіртке ұнын және квиноаны пайдалану мал шаруашылығында дәстүрлі емес жемшөп қоспалары түрінде ұсынылады. Дәстүрлі емес жемшөп құралдарын тұтынудың экономикалық әсері - жемшөп өндіруге кететін шығындарды азайту және импорт көлемін азайту. Жемшөп өндірісіндегі дәстүрлі емес дақылдар туралы ғылыми тәжірибе шикізат базасын кеңейтуге және құрама жем өнімдерінің азықтық құндылығын арттыруға мүмкіндік береді.

Қорытынды - жоғары калориялы премикстерге деген қажеттілікті қанағаттандыру үшін малдарды азықтандыруға балама дақылдарды енгізу қажет. Дәстүрлі емес өсімдік азықтары ауылшаруашылық малдарының құнарлылығы мен биоөнімділігін арттырады және олардың денсаулығын жақсартады. Фермерлерге жемшөп қоспаларының жаңа сорттары, көпжылдық жемшөп шөптерін өсірудің агротехникалық маңызы, олардың биологиялық ерекшеліктері, бордақылаудың күрделілігі, нормалау және олардың рациондарын енгізу туралы оқыту және кеңес беру қажет. Автордың пікірінше, ҒЗИ және жоғары оқу орындарымен ынтымақтастық қажет, бұл жабайы өсімдік азығына деген қызығушылықты айтарлықтай арттырады.

1. Sun, H. The road to green innovation in agriculture: the impact of green agriculture demonstration zone on corporate green innovation / H. Sun, J. Chen // Environmental Science and Pollution Research. - 2023. - №30. –Article 37938490. https://doi.org/10.1007/s11356-023-30707-1

2. Дмитриев, П.С. Особенности химического состава и получения сапропеля эвтрофных озер Северо-казахстанской области / П.С. Дмитриев, К.А. Островной, И.А. Фомин, И.А. Зубань // Вестник Университета Шакарима. Серия технические науки. - 2024. - №1(2(14). – С. 519–527. https://doi.org/10.53360/2788-7995-2024-2(14)-62

3. Осепчук, Д. Влияние премикса с бентонитом на молочную продуктивность коров / Д. Осепчук, М. Семененко, Е. Кузьминова // Комбикорма. – 2021. - № 11. – С. 51–53. https://doi.org/10.25741/2413-287X-2021-11-3-154

4. Lyubin, N.A. Application of sedimentary zeolite in dairy cattle breeding / N.A. Lyubin, S.V. Dezhatkina, V.V. Akhmetova, A.A. Muchitov, I.M. Dezhatkin, S.R. Zyalalov // Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences. – 2020. - №1(97). – Р. 113–119. https://doi.org/10.18551/rjoas.2020-01.14

5. Аникиенко, Т. Топинамбур для балансирования аминокислот в рационе коров / Т. Аникиенко // Комбикорма.– 2022.-№12.–С.41-43. https://doi.org/10.25741/2413-287X-2022-12-3190

6. Терещенко, В.А. Древесные активные компоненты в кормлении коров / В.А. Терещенко, Ю.Г. Любимова, Е.А. Иванов // Пермский аграрный вестник. – 2020. - №4 (32). – С. 118–125. https://doi.org/10.47737/2307_2873_2020_32_118

7. Asher, A. The Potential of Quinoa (Chenopodium quinoa) cultivation in israel as a dualpurpose crop for grain production and livestock feed / A. Asher, S. Galili, T. Whitney, L. Rubinovich // Scientia Horticulture. - 2020. - Vol. 272. - Article 109534.

8. Исматова, Ш.Н. Альтернативные источники сырья для производства кормовых продуктов / Ш.Н. Исматова, И.Б. Исабаев, Х.Б. Эргашева//Universum.-2019.-№12(69).-С.18-23.

9. Stepanova, А.М. Litter feed additive as source of amino acids and beneficial bacteria / А.М. Stepanova, N.Р. Tarabukina, М.Р. Scryabina, М.Р. Neustroev, S.I. Parnikova // RUDN Journal of Agronomy and Animal Industries. – 2019. - № 14 (4). – P. 466-480. https://doi.org/10.22363/2312-797X-2019-14-4-466-480

10. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Основные показатели развития животноводства в Республике Казахстан, 2023г. [Электронный ресурс]. - 2024. - URL: https://www.beta.egov.kz/memleket/entities/stat (дата обращения: 08.01.2025).

11. Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан [Электронный ресурс].- 2024.- URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/moa/press/news/25?created_date=2024-03-01%20-%202024-07-31&lang=ru (дата обращения: 09.01.2025).

12. Habeeb, A. A. M. Importance of Utilization of Citrus By-Product Waste in Ruminant Animal Nutrition / A.A.M. Habeeb // Indiana Journal of Agriculture and Life Sciences.– 2023.- № 3(4). – Р. 1-9. https://doi.org/10.5281/zenodo.8195354

13. Taaime, N. Worldwide development of agronomic management practices for quinoa cultivation: asystematic review / N. Taaime, S. Rafik, K. El. Mejahed, A. Oukarroum, R. Choukr-Allah, R. Bouabid, M.El. Gharous // Agronоmy. – 2023. - Vol. 5. – Article 1215441. https://doi.org/10.3389/fagro.2023.1215441

14. Nosi, C. Sustainable consumption in organic food buying behavior: the case of quinoa / C. Nosi, L. Zollo, R. Rialt, C. Ciappe // British Food Journal. - 2020. - Vol. 122. - No. 3. - Р. 976- 994. https://doi.org/10.1108/BFJ-09-2019-0745

15. Gomez, J.F. Canihua (Chenopodium pallidicaule Aellen) a promising superfood in food industry: a review / J.F. Gomez, Y.E. RosasQuina, E. Pachari Vera // Nutrition & Food Science. - 2022. - Vol. 52. - No. 6 - Р. 917–928. https://doi.org/10.1108/NFS-09-2021-0277

16. Ebeid, H.M. Nutritive value of quinoa (Chenopodium quinoa) as a feed for ruminants: in sacco degradability and in vitro gas production / H.M. Ebeid, A.E. Kholif, N. El-Bordeny, M. Chrenkova, Z. Mlynekova, H.H. Hansen // Environmental Science and Pollution Research. – 2022. - № 29(23). – Р. 35241-35252. https://doi.org/10.1007/s11356-022-18698-x