Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешеніндегі еңбек өнімділігі: өсу факторлары

Мақсаты - ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігінің төмендігінің себептерін талдау және оны арттыру және аграрлық сектордың экономикалық өсуін ынталандыру үшін ұсыныстар әзірлеу.

Әдістері - өзара байланысты сапалық сипаттамаларды зерттеуге арналған жүйелік тәсіл, статистикалық деректерді өңдеу, салыстырмалы және факторлық талдау еңбек ресурстарын пайдалануды оңтайландыруға әсер ететін негізгі проблемаларды анықтауға мүмкіндік берді; корреляция әдісі еңбек өнімділігі мен жалақы арасындағы байланысты анықтауда, кейс-талдау - еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік бағдарламалардың сәтті іске асырылуын бағалау үшін қолданылды.

Нәтижелері - агроөнеркәсіптік өндірістің экономикалық көрсеткіштерін экономиканың басқа салаларымен салыстыра отырып, жұмыспен қамтылған қызметкерлердің жоғары үлесіне қарамастан, олардың әлеуетті мүмкіндіктерінің деңгейі және ЖІӨ-ге қосқан үлесі төмен болып қалатыны анықталды. Еңбек қарқындылығы мен оның жалақысы арасындағы тығыз себеп-салдар байланысы көрсетілген. Сондай-ақ ауылдық жерлерде кадрлардың қартаю процесі жүріп жатқаны анықталды, бұл жұмыс тиімділігінің төмен деңгейімен қазіргі жағдайды қиындатады және инновациялық технологияларды енгізуді бәсеңдетеді. Аграрлық сектордағы еңбек өнімділігінің төмендігі жұмыс күші құрамындағы құрылымдық теңгерімсіздіктерге, технологиялық артта қалуға, инвестициялық тартымдылықтың әлсіз позицияларына, еңбек белсенділігін арттыруға және агроөнеркәсіп кешенін дамытуға бағытталған бастамалардың жеткіліксіз деңгейіне байланысты.

Авторлардың ғылыми зерттеулері қорытынды жасауға мүмкіндік берді - республиканың ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігін арттыру үшін технологияларды жаңғырту мен инфрақұрылымды жетілдіруді, мамандардың біліктілігін арттыруды, мемлекетті пәрменді қолдауды қамтитын кешенді тәсіл қажет.

1. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының ресми статистикалық деректері [Электрондық ресурс]. – 2024. – URL: https://www.stat.gov.kz (қаралған күні: 10.12.2024).

2. Сатыбалдин, Ә.Ә. Ауылдық аумақтарды дамытуды тұжырымдау / Ә.Ә. Сатыбалдин, А.Т. Тлеубердинова, К.В. Кулик // Экономика: стратегия және практика.-2021.-№16(3).-Б.6-21.

3. Карымсакова, Ж.К. Инновационное развитие АПК: проблемы и стратегия их решения / Ж.К. Карымсакова, У.К. Керимова, Y. Deliana // Проблемы агрорынка. – 2024. –№2. – С. 14-24.

4. Аймурзина, Б.Т. Инновационно-инвестиционная деятельность в растениеводстве Казахстана на примере зерновой отрасли: современные подходы / Б.Т. Аймурзина, М.Ж. Каменова, Д.Ч. Бектенова // Проблемы агрорынка. – 2024. –№2. – С. 89-99.

5. World Bank. The role of investments in agriculture in enhancing productivity. World Development Report 2021 [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.worldbank.org/en/publication/wdr2021 (date of access: 10.12.2024).

6. Martin, W. Economic growth, convergence, and agricultural economics / W. Martin // Agricultural Economics.-2019.-Vol.50.-No2.-Р.7-27.

7. Finger, R. Replications in agricultural economics / R. Finger, C. Grebitus, A. Henningsen //Applied Economic Perspectives and Policy. – 2023. –Vol. 45. –No 3. – Р. 1258–1274.

8. Khondoker, M. Perception and adoption of a new agricultural technology: Evidence from a developing country / M. Khondoker // Technology in Society. – 2018. –Vol. 55. –No 3. – Р. 126–135.

9. «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауы [Электрондық ресурс].–2024.-URL: https://www.kaz.zakon.kz/kogam-tynysy/6048484 (қаралған күні 12.12.2024).

10. Peng, B. Structural dynamics and sustainability in the agricultural sector: the case of the European Union / B. Peng, R. Melnikiene, T. Balezentis, G.P. Agnusdei // Agricultural and Food Economics.–2024.–Vol.12.–No31.–P.1-27.

11. Baráth, L. The relationship between the ecologisation of farms and total factor productivity: A continuous treatment analysis / L. Baráth, I. Fertő // Journal of Agricultural Economics. – 2023. –Vol. 75. –No1. – P. 404-424.

12. Калдаров, С., Темирханов, М. Обзор развития сельского хозяйства в Казахстане. Аналитический центр Halyk Finance [Электронный ресурс].– 2023.– URL: https://www.halykfinance.kz/AC_agriculture_development.pdf (дата обращения: 12.12.2024).

13. Barker, R. Aging workforce and the future of agriculture / R. Barker, R. Adams // Agricultural Economics. –2018. –Vol. 49. –No 2. – P. 123-133.

14. Andretta, C., Brunetti, I., Rosso, A. Productivity and human capital: the Italian case [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.doi.org/10.1787/01ca6be9-en. (date of access: 13.12.2024).

15. Қазақстан Республикасының еңбек нарығын дамытудың 2024-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы [Электрондық ресурс]. – 2024. – URL: https://www.adilet.zan.kz050#z83 (қаралған күні 12.12.2024).

16. Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2021-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасы [Электрондық ресурс]. – 2024. – URL: https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000960 (қаралған күні 12.12.2024).