Сүт кәсіпорнындағы логистикалық бюджеттеу: әдістері, оңтайландыру жолдары

   Сүт өнеркәсібіндегі бизнес-процестердің көптігі мен күрделілігі олардың әрқайсысының шығындарын жеке ажыратуды және басқарудың оңтайлы құралдарын енгізуді талап етеді. Әсіресе сүт өндірісі мен тасымалдауды бөліп көрсету маңызды, өйткені өнімді жоспарлау, ұйымдастыру және жеткізу шығыстары өзіндік құнды қалыптастыруды құрайды. Бұл ретте пайдаланылатын әдіснама қызмет түрлері бойынша дәстүрлі немесе функционалдық калькуляцияны пайдалану арасында таңдау жасау қажет кәсіпорынның қаржылық нәтижелерінің айқындаушы факторы болады. Қаржыландыру мәселесі әртүрлі салаларда зерттелсе де, оның есебінен логистикалық қызметтердің операциялық тиімділігін арттыру проблемасы бұрынғысынша терең зерттеуді талап етеді.

   Мақсаты - сүт секторындағы логистикалық процестердің жоғары үлесіне байланысты бюджеттеу жолымен өндірістік құрылымдарды оңтайландыру мүмкіндіктерін қарау.

   Әдістер - зерттеу барысында логистикалық шығындарды басқарудың нәтижелілігін сипаттайтын талдау, салыстырмалы сипаттама, рентабельділікті бағалау пайдаланылды.

   Нәтижелер - шығындарды, оның ішінде логистикалық шығындарды үйлестіру мен бақылау - бұл шығыстарды барынша азайтуға және қолда бар ресурстарды ұтымды пайдалануға бағытталған шаралар кешенін орындау, құрылымдық бөлімшелер арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ету. Өндірістік төлемдер бюджеті бюджеттік реттеу жүйесінде негіз қалаушы болып табылады, ол шығындардың әрбір бабы бойынша өндіруші бекіткен нормативтік база негізінде әзірленуге тиіс.

   Қорытынды - шаруашылық қызметтiң әртүрлi деңгейлерiнде, тұрақты дамуды қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды күшейту, логистикаға арналған жалпы шығыстардың өсу үрдiсi бар. Логистикалық сервистің көлемі мен өнімділік деңгейі көптеген сүт өнімдерінің өмірлік циклі уақытының қысқарғанын көрсетеді, бұл логистикалық ағындардың реттелуіне себепші болады. Логистикалық шығындарды арттыруға логистикалық циклда инновациялық технологияларды, қазіргі заманғы тиімділігі жоғары техника мен жабдықтарды қолдану айтарлықтай әсер етеді.

1. Donald, J. Supply Chain Logistics Management / J. Donald, D.J. Closs, M.B. Cooper, R. Bowersox. – New York: McGraw-Hill Education, 2019. – 480 p.

2. Хруцкий, В.Е. Внутрифирменное бюджетирование. Теория и практика : учебник для вузов / В.Е. Хруцкий, Р.В. Хруцкий.- Москва: Издательство «Юрай», 2024. - 572 с.

3. Panfilova, E. The impact of cost allocation on key decisions of supply chain participants / E. Panfilova, N. Dzenzeliuk, O. Domnina, N. Morgunova, E. Zatsarinnaya // International Journal of Supply Chain Management. - 2020. - N 9(1). - P. 552–558.

4. Legaspi, J.L.R. What business strategy does and what management accounting is pursuing: A logistic regression analysis / J.L.R. Legaspi // International Journal of Economics and Business Administration. - 2020. - 8(1). - P.124-133.

5. Klun, M. Predictors, Determinant Groups, and Participatory Budgeting / M. Klun, J. Benčina // Slovak Journal of Political Sciences. - 2021. - 21(2). - P. 186–208.

6. Клочкова, А.В. Логистическое бюджетирование / А.В. Клочкова // Научный журнал НИУ ИТМО. Серия «Экономика и экологический менеджмент». - 2019. - № 2. - С. 15-35. doi: 10.17586/2310-1172-2019-12-2-15-35

7. Бездудная, А.Г., Федосеев И.В., Юдин Д.С. Современный менеджмент как драйвер роста в условиях цифровой трансформации экономики / А.Г. Бездудная, И.В. Федосеев, Д.С. Юдин // Проблемы современной экономики. - Санкт-Петербург: Научно-производственная компания "РОСТ". - 2019. - № 2(70). - С. 251-252.

8. Бессонова, Е.А. Стратегические ориентиры развития АПК: оценка компонентов ресурсного потенциала / Е.А. Бессонова, Н.Б. Черных, Н.В. Тарасова // Известия Юго-западного государственного университета. - 2019. - Т. 9. - № 3(32). - С. 116-126.

9. Барсуков, А.П. Управление цепочками создания ценности компанией-организатором цепочек / А.П. Барсуков // Передовые инновационные разработки. Перспективы и опыт использования, проблемы внедрения в производство : сб. научн. статей 5-ой Междунар. научн. конф. / А.П. Барсуков. – Казань: ООО «Конверт», 2019. - Ч. 2. - С. 216-219.

10. Осипов, С.А. Зеленое бюджетирование как новый инструмент устойчивого развития. Тенденции экономического развития в XXI веке [Электронный ресурс]. - 2022. - URL: https://www.elib.bsu.by/bitstream/123456789/280464/1/81-84.pdf (дата обращения: 12. 09. 2024).

11. Барсуков, А.П. Трансформация цепочек создания ценности на основе внедрения цифровых технологий / А.П. Барсуков // Вестник Ростовского государственного экономического университета. - 2019. - 2 (66). - С. 92-105.

12. Алексеев, А.П. Модель оценки эффективности методов устранения рисков функционирования сложных систем / А.П. Алексеев, Г.В. Абрамов, И.Н. Булгакова // Вестник Воронежского государственного университета. - 2019. - № 1. - С. 13-20.

13. Анопченко, Т.Ю. Анализ ключевых параметров устойчивого развития региона в условиях цифровизации экономики / Т.Ю. Анопченко, Е.И. Лазарева, Д.С. Лозовицкая, А.Д. Мурзин // Наука и образование: хозяйство и экономика; предпринимательство; право и управление. -2019. - № 1(104). - С. 7-12.

14. Kim,Y.G. Closed-loop supply chain network design considering reshoring drivers. Omega (United Kingdom) / Y.G. Kim, B.D. Chung. - 2022. - V. 109. - 102610.

15. Alles,L. Quality and Quantity / L. Alles, R. Jayathilaka, N. Kumari, H. Obeyesekera, S. Sharmila // Quality & Quantity: International Journal of Methodology. - 2022. - 55(3). - P. 993–1006.

16. Barykin,S.E. Smart City Logistics on the Basis of Digital Tools for ESG Goals Achievement / S.E. Barykin, A.V. Strimovskaya, S.M. Sergeev, J. Sklyarova, L.Saychenko // Sustainability. - 2023. - 15(6). - 5507.