Ауыл шаруашылығы алқаптарының кадастрлық құнын құқықтық қамтамасыз ету: проблемалар және шешу жолдары

Жер бірегей және алмастырылмайтын табиғи ресурс болып табылады. Сондықтан ол әрдайым мемлекет мүддесінің ортасында тұрады. Мақсаты - Қазақстанның жер заңнамасында баға белгілеуді нормативтік-құқықтық реттеу әдістері зерттелді, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді пайдалану құқығының тетігі мен құнын айқындайтын факторлар жүйелендірілді, оларды бағалаудың жаңа тәсілдері көрсетілді.
Әдiстер - монографиялық жер қорының қазiргi жай-күйiн зерттеу, кемшiлiктердi табу, жер алқаптарының кадастрлық құнын белгiлеуде әлемдiк тәжiрибенi саралау кезiнде, статистикалық-экономикалық және талдамалық - қажеттi ақпарат, абстрактiлiк-логикалық ақпарат алу үшiн пайдаланылды, соның негiзiнде ұсыныстар мен ұсынымдар әзiрлендi.
Нәтижелері - ауыл шаруашылығы жерлерінің бағалау құнын бақылауды жүзеге асыру жөніндегі шаралар негізделген. Жер пайдалану құқығынан айырылуға әкеп соғатын әлеуетті қатерлер анықталды.
Қорытындылар - республикадағы жер учаскелерiнiң бағасы 2003 жылдан бастап, жеке меншiкке өткеннен кейiн қалыптаса бастады. Оларды нарықтық айналымға тарту үшін бірқатар заңнамалық құжаттар қабылданды. Жер кодексі жылжымайтын мүлікке бекітілген және мемлекеттік тіркеуде тұр. Бастапқыда ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер үшін төлем бастапқы нарықта қалыптасты, мемлекет бағалауды регламенттеді. 21 жыл ішінде жерге базалық ставкалар өзгерген жоқ. Кадастрлық бағалау кезінде базалық мөлшерлемені қайта есептеу және әлеуметтік-экономикалық, тәуекел-экологиялық, климаттық жағдайларды ескеру қажет. Бұл өз кезегінде ауыл шаруашылығы алқаптарына тарифтерді, бағалау индекстерін жетілдіруді талап етеді. Қазақстан Республикасы жер кадастрын жүргізудің цифрлық форматына көшкендіктен, өңірлер бөлінісінде жер учаскелері құнының бағалар картасын жасау және оларға тұрақты мониторинг жүргізу қажет.

1. Маланьина, А.А. Анализ текущей ситуации и перспективы развития рынка земель сельскохозяйственного назначения в Республике Казахстан / А.А.Маланьина // Вестник Алтайской Академии экономики и права, 2020.-N12.- С.336-347с.

2. Lepikhina, O.Y. Variable accounting of pricing factors at land parcels cadastral valuation (on the example of Saint-petersburg) / O.Y. Lepikhina, E.A. Pravdina // Bulletin of the Tomsk Polytechnic University.-2019.-Vol.330.- №2. - P.62-74.

3. Lizura, A.S. Assessment of negative infrastructural externalities when determining the land value/ A.S Lizura, E.N. Bykova / Journal of Mining Institute.-2021.- Vol 247.- № 3. -P. 154-170.

4. Oleksandr, B. Analysis of the structure and fertility of agricultural land in western Ukraine and its monetary assessment / B. Oleksandr, O. Bondar, Y. Melnyk, N. Tsytsiura, O. Dukh, I. Halahan / Scientific Horizons-2023.- Vol. 26.- No. 5.-P.108-122.

5. Albouy, D.Y. A statistical learning approach to land valuation: Optimizing the use of external information / D.Y. Albouy, M. Shin//Journal of Housing Economics.- 2022.- Vol 58.-Part-B.- P.1- 14.

6. Jeffrey, Z.A. Matching method for land valuation / Z. Jeffrey // Journal of Housing Economics .- 2022.-Vol 58.- Part-A.- 101878

7. Bykowa, E. Modeling the Cadastral Value of Land Plots of Gardening and Horticultural Non-Profit Partnerships Taking into Account the Influence of Local Factors of the Territory / E. Bykowa, T. Banikevich, N. Zalivatskaya, O. Pirogova / Land.- 2024.-N 13(7).- 1004.

8. Глебовa, A.Г. Динaмикa рaзвития производствa основных сельскохозяйственных культур / A.Г. Глебовa //Aгрaрнaя нaукa. – 2019. – №9. – C.140-146.

9. Benjamin, D. The German Verkehrswert (market value) of land: Statutory land valuation, spatial planning, and land policy / D. Benjamin //Land Use Policy.- 2024.- Vol 136.- N 1.- P.132-142.

10. Курманова, Г.К. Некоторые аспекты ценообразования земель сельхозяйственного назначения в Казахстане / Г.К. Курманова// Проблемы агрорынка.-2022.-N 3.-С.164-169.

11. Қазақстан Республикасының 2023 жылғы жер жағдайы және оны пайдалану туралы жиынтық талдамалы есебі. –Астана: Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитеті, 2023.-162 б.

12. «Жер учаскелеріне төлемақының базалық ставкаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 2 қыркүйектегі N 890 Қаулысы [Электрондық ресурс] -2024.- URL: https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/ (қаралған күні: 05.06.2024).

13. Қазақстан Республикасының 2016 жылғы жер жағдайы және оны пайдалану туралы жиынтық талдамалы есебі.- Астана: Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитеті, 2016.- 170б.

14. Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы N 442 Жер кодексі. [Электрондық ресурс]. -2024.- URL: https://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/K030000442 (қаралған күні: 05.06.2024)

15. Методика расчета базовых ставок платы (нормативной цены) для определения кадастровой оценочной стоимости сельскохозяйственных угодий.- Астана: Комитет по управлению земельными ресурсами Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан, 2016.- 9c.

16. Борщёв, Д. Разные цели – разная оценка / Д. Борщёв, В. Королев / Аграрный сектор.-2021.- №1 (47).- С.88-94.