Сүт және сүт өнімдері нарығы: сүт кластерлерін құру

Қазiргi жағдайда халықтың денсаулығы стратегиялық ресурс ретiнде өмiр сүру деңгейi мен сапасын айқындайтын маңызды көрсеткiштердiң бiрi болып табылады және рынокты тұтыну қасиеттерi жоғары сапалы азық-түлiк өнiмдерiмен молықтыру есебiнен қамтамасыз етiледi. Авторлар нан-тоқаш өнімдерінен кейін сұраныс бойынша екінші орында тұрған сүт және оны қайта өңдеу өнімдері өндірісінің қазіргі жай-күйін зерттеді. Республиканың әрбiр аймағында сүт саласының қайта өңдеу кәсiпорындары жұмыс iстейдi, бiрақ барлық өндiрушiлер жоғары сапалы тауарларды жеткiзе бермейдi. Мақсаты - сүт кластерлерін қалыптастыру және дамыту негізінде ішкі нарықты жоғары сортты және бәсекеге қабілетті сүт өнімдерімен қамтамасыз ету бойынша практикалық ұсынымдар әзірлеу.
Әдiстер - жүйелi тәсiл шикiзаттан дайын өнiмдерге дейiн құн жасау тiзбегiн айқындау кезiнде, статистикалық және салыстырмалы талдау - сүт кiшi кешенiнiң, шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң серпiнiн, жай-күйiн, ықтимал мүмкiндiктерiн зерделеу үшiн, қорыту әдiсi - жүргiзiлген зерттеудiң қорытындыларын шығару кезiнде пайдаланылды.
Нәтижелері - Қазақстанның сүт өнеркәсібінде орын алып отырған негізгі проблемалар анықталды: тамақ өнімдерін алу үшін сүттің жеткіліксіздігі, өндірістік қуаттардың толық жүктелмеуі, қажетті көлемде кондициялық шикізат өндіретін ірі шаруашылықтардың болмауы, импортқа тәуелділіктің жоғарылығы, шикі сүттің сатып алу бағасы.
Қорытындылар - авторлар аумақтық сүт кластерлік құрылымдарын қалыптастыруды ұсынады. Осы бағытты іске асыру отандық нарықтың қажеттілігін қанағаттандырып қана қоймай, сонымен қатар сүт саласының жоғары экспорттық әлеуетіне қол жеткізуге, қажетті жабдықтарды, мал азығын жеткізу мәселелерін шешуге, сүт тауарларының бәсекелестік артықшылықтарын, қолда бар өндірістік әлеуетті пайдалану деңгейін арттыруға, сондай-ақ шикізат базасын кеңейтуге мүмкіндік береді. Сүт индустриясының перспективалық бағыттарын зерделеу ерекше маңызға ие болады, өйткені сүт және сүт өнімдері әрбір отбасының азық-түлік себетінде міндетті түрде болады.

1. Бережная, Е.А. Рынок молока и молочной продукции / Е.А. Бережная // Вестник науки. -2021. - Т.3. -№ 1 (34). -С. 33-37.

2. Pyzhikova, I. The development of quality milk and dairy products market with the consideration of state support / I. Pyzhikova, L.A. Ovsyanko // Journal of Applied Economic Sciences. -2018. №13(3). -Р.813-82.

3. Аimen, А.Т. Current Status of Dairy Products in Republic of Kazakhstan/ А.Т. Аimen, A.B. Moldasheva // Open Journal of Business and Management.-2022.- №.5.-Vol.10.-Р.2432-2441.

4. Mascaraque, M. Redefining dairy and alternatives through innovation. [Electronic resource].- 2023. Available at: https://www.euromonitor.com/article/redefining-dairy-and-alternatives-through-innovation (date of access: 14.06.2024).

5. Нечитайлов, А.С. Рынок молока и молочной продукции: особенности формирования и перспективы развития [Электронный ресурс].– 2019.– URL: https://www.dissercat.com/content/rynok-moloka-i-molochnoi-produktsii-oso-bennosti--formirovaniya-i--perspektivy-razvitiya (дата обращения: 04.07.2024).

6. Koch, C. The Future of the Dairy Industry2030 Scenario Analysis / C. Koch, M. Johansson, Th. Kalling, M. Kärreman // Industry Report Series of The Institute of Innovation Management.- Lund: Lund University, 2021. -33р.

7. Zijlstra, J. Dairy cluster design for Myanmar / J. Zijlstra, Jan van der Lee //Technical Report. – Wageningen: Wageningen University & Research centre, 2015. -866р.

8. Yang, H., Yanni, J., Can, C., Ke, M. Research on innovation ecosystem of dairy industry cluster based on machine learning and improved neural network. [Electronic resource].-2022. Available at: https://www.researchgate.net/publication/359734442_ (date of access: 04.07.2024).

9. Baktgereyeva, А.Т. Kazakhstan dairy market: guidelines for optimization / А.Т. Baktgereyeva, G.K. Joldasbayeva, А.R. Urkumbayeva // Problems of AgriMarket. -2024.- №.2.-Р.159-169

10. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК. Статистика сельского, лесного и охотничьего хозяйства. Основные показатели развития животноводства в РК [Электронный ресурс].-2024. -URL: https://www.stat.gov.kz/ru/ (дата обращения: 04.07.2024).

11. Ахмедьяров, Е.А. Современное состояние производства и переработки молока в Казахстане / Е.А. Ахмедьяров // Central Asian Economic Review. -2019. -№2.-С.148-157.

12. Баланс спроса и предложения как инструмент информационной прозрачности рынка молока и молочной продукции [Электронный ресурс]. -2023. –URL: https://www.kazsut.com/balance/ (дата обращения: 04.07.2024).

13. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК. Статистика промышленного производства. [Электронный ресурс]. -2024. – URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-industrial-production/ (дата обращения: 04.07.2024).

14. Мищенко, М. Каковы объемы производства молока в регионах Казахстана? [Электронный ресурс]. -2024. –URL: https://www.dairynews.today/kz/news/kakovy-obemyproizvodstva-moloka-v-regionakh-kazakhstanamikhail-mishchenko-predstavil-analitiku-na-.html (дата обращения 06.07.2024).

15. Государственные субсидии для производителей молока в Казахстане выросли за три года на 50%. [Электронный ресурс]. -2024. –URL: https://www.dairynews.today/kz/news/gosudarstvennye-subsidii-dlya-proizvoditeley-molo-ka-v-kazakhstane-vyrosli-za-tri-goda-na-50.html (дата обращения 12.06.2024).