Батыс Қазақстан облысының етті мал шаруашылығы: оңтайлы параметрлерді негіздеу

Етті мал шаруашылығы-Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінің маңызды саласы, өйткені халықты қажетті мөлшерде және сапада сиыр етімен қамтамасыз ету – елдің азық-түлік қауіпсіздігі стратегиясының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Мақсаты – талдау негізінде Батыс Қазақстан облысында ірі қара мал етін өндірудің тиімділігін арттыру үшін қажетті оңтайлы параметрлерін есептеу. Әдістері – зерттеуде жүйелік тәсіл, контекстік мәліметтер мен себеп-салдарлық байланыстардың құралдары, корреляциялық-регрессиялық және сызықтық оңтайландыру қолданылған. Нәтижелері – зерттеулер жақын болашақта осы құнды өнімді арттырудың маңыздылығын растайды. Бұл шағын кешен ең көп табиғи және экономикалық факторлардың қолайлы үйлесімімен сипатталатын Ақжайық, Бәйтерек, Казталов, Жанғалы аудандарында дамыған. Мақалада шаруашылықтардың барлық санаттары бойынша тірі салмақта ет алу қарқынының динамикасы талданған. Мал басының мал шаруашылығы өнімінің рентабельділігі мен сатылу деңгейіне әсерінің регрессиялық тәуелділігі айқындалған. Ұсынылған негізделген тұжырымдама етті мал шаруашылығындағы ең жоғары өндірістік көрсеткіштерді анықтауға және олардың тиімділікке әсерін модельдеуге мүмкіндік береді. Қорытындылар – етті бағыттағы сиырлардың өнімділігінің артуы малдарды ұстау жағдайлары, табын құрылымы, нарықтық тетіктерді пайдалану өзгерген кезде мүмкін болады. Мал басының санын көбейту материалдық-техникалық базаны кеңейту, ІҚМ және жемге арналған үй-жайлардың болуы есебінен қамтамасыз етілуі тиіс. Өңірдің ауыл шаруашылығының қолданыстағы аумақтық ұйымдастырылуын зерделеу негізінде АӨК-нің осы секторының аумақтық құрылымын өзгерту бойынша ұсынымдар әзірленген. Ет және ет өнімдерінің өңірлік нарығында бәсекеге қабілетті позицияны сақтау үшін ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен қайта өңдеушілер өндірістік қуаттарды жаңғырту мен реконструкциялауға инвестициялық ресурстарды белсенді тартуы қажет. Зерттеу нәтижелері етті мал шаруашылығын дамытудың аймақтық басымдықтары туралы нақты түсінік қалыптастыру үшін пайдаланылуы мүмкін.

1. Tarshilova, L.S. Territorial Specialization of Agricultural Production of the Region / L.S. Tarshilova, A.J. Ibyzhanova, A.M. Kazambaeva // International Journal of Applied Business and Economic Research. – 2016. – No 9. – P. 5935–5950.

2. Tarshilova, L.S. Reaction of the Regional Agroindustrial Complex to Integration Processes / L.S. Tarshilova, A.M. Kazambayeva, A.J. Ibyzhanova // Espacios.– 2017.– No 38(62). –Р. 101–116.

3. Баянова, О. В. Анализ эффективности деятельности аграрного производства на примере производства картофеля / О. В. Баянова //Московский экономический журнал. –2020. –No 6. – С. 430–437. https://doi.org/10.24411/2413-046X-2020-10440.

4. Уланова, О.И. Агропромышленный комплекс как приоритетный сектор продовольственной безопасности региона / О.И. Уланова, Э. И. Позубенкова // МСХ. –2020. – No 2. – С. 43–47. https://doi.org/10.24411/25876740-2020-12028.

5. Пинегина, М. В. Математические методы и модели в экономике / М.В. Пинегина. – М.: Экзамен, 2012. – 128 с.

6. Gregory, C.Ch. Econometrics / C.Ch. Gregory. – Singapore: McGraw Hill Book Co, 2012. –214p.

7. Madnani, G.M.K. Introduction to Econometrics Principles and Applications / G.M.K. Madnani. – New Delhi: Oxford and IBH Publishing Co, 2010.-356 p.

8. Дуброва, Т.А. Статистические методы прогнозирования в экономике: учебн. пособие / Т.А.Дуброва. – М.: , 2012. – 52 с.

9. Sautbekova, O.K. Economic Efficiency of Production of Cattle Meat in Northern Kazakhstan / O.K. Sautbekova, K.K Abuov //Actual Problems of Economics. – 2014. – No 158 (8). – Р. 106–112.

10. Kaliev, G. Economic Problems of Dairy Production and Processing in. Kazakhstan and Their Solutions / G. Kaliev, A.Moldashev, Z. Nurkuzhayev, N.brishev // Astra Salvensis. – 2017. –Vol. 217. – Р. 337–342.

11. Espolov, T. Agroindustrial Complex Modernization of Kazakhstan on the Basis of Innovation / T.Espolov, Z. Suleimenov, A. Espolov, J.Mukash, G. Tazhigulova, S Abdrashov // International Journal of Management and Business Research. – 2018. –No 8 (1). – Р. 93–107.

12. Espolov, T.I. Economic Factors and Settings for Market Transformation in Asia / T.I. Espolov, A.T. Espolov, B.S. Ospanov, S.G. Raiymbekov, K.K. Aituganov, Z.Z. Suleimenov // International Journal of Supply Chain Management. – 2019. – No 8 (2). – Р. 263–267.

13. Динамика основных социально-экономических показателей Западно-Казахстанской области. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2021.–URL: https://www.stat.gov.kz/region/253160/dynamic (дата обращения 15.03.2022).

14. Печеневский, В.Ф. Основные концептуальные направления формирования и развития аграрной структуры в центральночерноземном макрорегионе / В.Ф. Печеневский, О.И. Снегирев // Вестник ВГУИТ.–2020.– No 1(83).– С. 283-290. https://doi.org/10.20914/2310-1202-2020-1-283-288.

15. Shyamala, S. A textbook on econometrics – theory and applications / S.Shyamala, K.Navadeep, A.R. Arul Pragasam. – Delhi: Vishal Publishing Co, 2013.412p.