Шегіртке ұнын жем өнеркәсібінде ақуыздың балама көзі ретінде пайдалану

. Қазақстанның ауыл шаруашылығына елеулі зиян келтіретін шегірткелердің жаппай басып кіруі жағдайында оны аулау және ақуыз ұнын өңдеу зиянкестермен күресудің және қосымша ақуыз ресурсын алудың тиімді әдісі ретінде ерекше өзектілікке ие болады. Осы жәндікке негізделген өнім – бұл елдің жемшөп өндірісіндегі тапшылықты өтеуге қабілетті инновациялық шешім.

Мақсаты - жем өнеркәсібінде шегіртке ұнын қолданудың экономикалық артықшылықтары мен мүмкіндіктерін зерттеу.

Әдістер - акпидтерден алынған ақуыз ұнын пайдалану үрдістерін, проблемаларын анықтау, сондай-ақ тақырыптың өзектілігін растау үшін контент – талдау, аналитикалық-әртүрлі көздерден ақуыз компонентін алуға арналған ресурстық шығындарға салыстырмалы талдау жүргізу кезінде, монографиялық – жем өндірісінде құрғақ биомассаны қолданудың теориялық негіздері мен экологиялық аспектілерін жалпылау үшін, дерексіз-логистикалық-қарастыру кезінде зерттелетін тақырып бойынша проблемалық сұрақтар және оларды шешу жолдарын негіздеу.

Нәтижелер - шегіртке ақуызының ингредиентін өндіру экономикалық тұрғыдан тиімді екендігі көрсетілген. Шетелдік тәжірибе оның табиғи өндірісінен басқа, технологиялық үдерістің кеңеюіне ықпал ететін инсекторферманизм кеңінен дамып келе жатқанын көрсетеді.

Қорытындылар - ресурстарды ұтымды пайдалану, экологиялық бақылау және экономикалық тиімділікті қолдау тұрғысынан инвестициялау химиялық жойылудың орнына Insecta класының осы өкілін жинау және өндірістік өңдеу, бұл экожүйелерге зиянды азайтады және ақуыздар мен дәрумендерге бай құнды жем өнімдерін шығаруды қамтамасыз етеді. Бұл зиянкестерді жемшөп мақсатында тиімді пайдалану үшін фермерлерді даярлау, ғылыми сүйемелдеу, сертификаттау, аграрлық секторға жедел енгізу мақсатында шетелдік технологиялар мен әдістемелерді бейімдеу қажет.

1. Аникиенко, Т. Топинамбур для балансирования аминокислот в рационе коров / Т. Аникиенко // Комбикорма. – 2022. - №12. – С.41-43. https://doi.org/10.25741/2413-287X2022-12-3-190

2. Chodová, D. Insects in chicken nutrition. A review / D. Chodová, E. Tůmová // Agronomy Research. - 2020. - 18(2). - Р. 376–392. https://doi.org/10.15159/AR.20.003

3. Meyer, S. Comprehensive evaluation of the metabolic effects of insect meal from Tenebrio molitor L. in growing pigs by transcriptomics, metabolomics and lipidomics / S. Meyer, D.K. Gessner, M.S. Braune, T. Friedhoff, E. Most, M. Höring // Journal of Animal Science and Biotechnology. - 2020.- Article 20. https://doi.org/10.1186/s40104-020-0425-7

4. Черданцев, В.П. Экономическая целесообразность использования насекомых на корма при разведении объектов аквакультуры / В.П. Черданцев // Московский экономический журнал. - 2023. - № 3. – С. 241–250. https://qje.su/selskohozyajstvennyenauki/moskovskij-ekonomicheskij-zhurnal-3-2023-14.

5. Alfiko, Y. Insects as a feed ingredient for fish farming: Status and trends / Y. Alfiko, D. Xie, R. Tri Astuti, J. Wang, L. Wang // Aquaculture and fishing. - 2021. – Vol. 7. - Issue 2. - P. 166-178. http://dx.doi.org/10.1016/j.aaf.2021.10.004

6. Чала, Э. Роль насекомых как альтернативного источника белка в кормлении птицы: обзор / Э. Чала, В.В. Верхотуров, Е.В. Ульрих // Вестник Ульяновской государственной сельскохозяйственной академии. – 2023. - №3(63). - С.155-160. https://doi.org/10.18286/1816-4501-2023-3-155-160

7. Пахомов, В. И. Технологии экструдирования кормов и продуктов питания, включающих биомассу насекомых (обзор) / В.И. Пахомов, С.В. Брагинец, О.Н. Бахчевников, А.С. Алферов, Д.В. Рудой // Аграрная наука ЕвроСеверо-востока. - 2020. – №21(3). - С. 233-244. https://doi.org/10.30766/2072-9081.2020.21. 3.233-244

8. Alam, M.R. Effect of hot melt extrusion on physical and functional properties of insect based extruded products / M. R. Alam, M. Scampicchio, S. Angeli, G. Ferrentino // Journal of Food Engineering. - 2019. – Vol. 259. - Р.44-51. https://doi.org/10.1016/j.jfoodeng.2019.04.021

9. Le Gall, M. A global review on locusts (Orthoptera: Acrididae) and their interactions with livestock grazing practices / M. Le Gall, R. Overson, A. Cease // Frontiers in Ecology and Evolution. - 2019. – Vol. 7.- Article 263. https://doi: 10.3389/fevo.2019.00263

10. FAO. The State of Food and Agriculture 2020: Overcoming Water Scarcity. Food and Agriculture Organization of the United Nations [Electronic resource]. - 2020. Available at: https://www.fao.org/state-of-food-agriculture/2020/tr/ (date of access: 12.06.2025).

11. Скляров, В.Я. Корма в рыбоводстве: характеристика компонентов и добавок животного и растительного происхождения [Электронный ресурс]. - 2021.- URL: https://www.magazine.fish/publikatsii/akvakultura/korma_v_rybovodstve_kharakteristika_komponentov_i_dobavok_zhivotnogo_i_rastitelnogo_proiskhozhdeniya/ (дата обращения 12.06.2025).

12. Коломейченко, В.В. Кормопроизводство: учебник / В.В. Коломейченко. – СПб.: Издательство «Лань», 2022. - С. 622-626.

13. Hawkey, K.J. Insects: a potential source of protein and other nutrients for food / K.J. Hawkey, K. Lopez-Viso, J.M. Brameld, T. Parr, A.M. Salter // Annual Review of Animal Biosciences. - 2021. – Vol. 9. - Р. 333–354. https://doi.org/10.1146/annurev-animal-021419-083930.

14. Ажбенов, В.К., Костюченков, В.К., Нурушев, М.Ж., Кадисова, Г.Н., Кайрушев, С.С. Нашествие саранчовых в Казахстане и превентивная стратегия в решении проблемы [Электронный ресурс]. - 2025. - URL: https://www.orensteppe.org/content/nashestvie-saranchovyh-v-kazahstane-i-preventivnaya-strategiyav--reshenii--problemy?utm_source=chatgpt.com (дата обращения 18.06.2025). https://doi.org/10.24412/cl-36359-2021-65-71

15. Названы причины размножения саранчи [Электронный ресурс]. - 2025. - URL: https://www.inform.kz/ru/nazvani-prichini-razmnozheniya-saranchi-9b69dc (дата обращения 18.06.2025).