Қазақстан Республикасының құс шаруашылығы: өсу резервтері

Құс шаруашылығы бағытындағы бәсекеге қабілетті ауыл шаруашылығы құрылымдарын құру олардың қызметінің параметрлерін негіздеуді талап етеді, бұл ретте табиғи-экономикалық жағдайларды және өңірлер бойынша дәстүрлі қалыптасқан өндірістік мамандандыруды есепке алу іргелі фактор болып табылады.

Мақсаты – ағымдағы үрдістерді талдау, негізгі проблемаларды анықтау және саланы тиімді дамыту үшін ұсыныстар әзірлеу.

Әдістері статистикалық және экономикалық талдауды қамтиды. Корреляциялық талдау инвестиция мөлшері мен өндіріс көрсеткіштері арасындағы байланысты анықтау үшін қолданылды, бұл инвестицияны ұлғайту қажеттілігін анықтауға мүмкіндік берді. Өнімнің өзіндік құнына әсерін зерттеу кезінде шығындар құрылымын қарастыру рентабельділікті арттыру критерийлерін анықтауға ықпал етті.

Нәтижелер - Қазақстанда құс шаруашылығы тұрақты қарқынмен дамып келеді, әсіресе ет секторында. Соңғы жылдары құс етінің өндірісі 13,8% - ға өсті, ал жұмыртқа ішкі сұранысты толығымен жабады. Алайда проблемалар әлі де бар: құс фабрикаларын орналастырудағы аймақтық теңгерімсіздік, жабдықтардың тозуының жоғары деңгейі және импортқа тәуелділік. Мемлекеттік қолдау, инвестициялық жобалар және кооперацияны ынталандыру жөніндегі шаралар елдің азық-түлік қауіпсіздігін одан әрі арттыру және нығайту үшін алғышарттар жасайды.

Қорытындылар – авторлар қайта өңдеу инфрақұрылымын жаңғыртуды, логистикалық жүйелерді кеңейтуді, отандық тауарлар шығарылымын 200 мың тоннаға ұлғайтуды ұсынады, бұл импортты алмастыру мәселелерін шешуге, өнімдер экспортының көлемін ұлғайтуға, өз өнеркәсіптік саласына мемлекеттік инвестициялар есебінен ішкі нарықта өнімнің қолжетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Болашақта құс шаруашылығы секторын нығайту үшін өнімділік пен өтімділікті арттыруға, ғылыми негізделген тамақтану нормаларын және тағамдық құндылығы жоғары сапалы өнімдер алу үшін құс басын өнімді пайдаланудың ұзақ мерзімдерін ескере отырып, халықты ет пен жұмыртқамен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ұйымдастырушылық-экономикалық және технологиялық іс-шаралар кешені қажет.

1. Комплексный план по развитию переработки сельскохозяйственной продукции на 2024-2028 годы [Электронный ресурс].-2024.– URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P24000 00512 (дата обращения: 10.03.2025).

2. Акимбекова, Г.У. Ресурсный потенциал и перспективы развития перерабатывающих предприятий АПК Алматинской области/ Г.У. Акимбекова, А.С. Сапаров, Чен Ши, Джилили Абудувайли // Проблемы агрорынка.-2019.- N1.- С.11-16. https://doi.org/10.46666/2020-4-2708-9991.01

3. Uspambayeva, M. Financial Management in Kazakhstan's Agricultural Sector / M. Uspambayeva, A. Zeinelgabdin, B. Turebekova, A. Tulaganov, T. Taipov // Brazilian Journal of Political Economy. – 2020. – N40(3). – P.554–565. https://doi.org/10.1590/0101-31572020-3127

4. U.S. Department of Agriculture (FAS USDA). Kazakhstan’s Agricultural Development Policy Document 2021-2030. USDA Foreign Agricultural Service. FAS USDA Reports [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.apps.fas.usda.gov/newgainapi/api/Report/DownloadReportByFileName?fileName=Kazakhstan%20Finalizes%2020212030%20Agricultural%20Development%20Policy%20Document%20NurSultan%20%28Astana%29_Kazakhstan%20-%20Republic%20of_KZ2022-0010.pdf (date of access: 10.03.25).

5. Tkacheva, A. Problems and Prospects for the Development of Cluster Structuring in the Economy of Kazakhstan’s Agricultural Sector: Theory and Practice/ A. Tkacheva, S. Saginova, M. Karimbergenova, T. Taipov, G. Saparova// Montenegrin Journal of Economics. -2024. - 12(7). – Р. 185. https://doi.org/10.3390/economies12070185

6. Aidarova, A. Financing the Agricultural Sector of the Economy and Its Impact on Sustainable Environmental Aspects / A. Aidarova, G. Maulenkulova, M. Daurbaeva, B. Aimurzina, S. Janbirbaeva //Journal of Environmental Management and Turism. – 2022. - N 13(5). - Р.1481– 1492. https://doi.org/10.14505/jemt.v13.5(61).23

7. Lukyanova, M. Modeling the Expansion of Agricultural Markets / M. Lukyanova, V. Kovshov, Z.Zalilova, N. Faizov // Montenegrin Journal of Economics. -2022. - N 18(2). – Р.127-141. https://doi.org/10.14254/1800-5845/2022.18-2.12

8. Garcia-Garcia, G., Azanedo, L., Rahimifard, S. Embedding Sustainability Analysis in New Food Product Development. The University of Sheffeld. [Electronic resource].–2021. Available at: https:/www.eprints.whiterose.ac.uk/170940/1/Embedding%20Sustainability%20Analysis%20in%20NFPD.pdf?utm_source=chatgpt.com (date of access: 12.03.2025)

9. Shafique, Kinza, Khawaja, Bilal A., Sab, Farah, Qazi, Sameer, Mustaqim, Muhammad. Internet of Things (IoT) for Next-Generation Smart Systems: A Review of Current Challenges, Future Trends and Prospects for Emerging 5G-IoT Scenario [Electronic resource].– 2020. Available at: https://www.ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?tp=&arnumber=8972389 (date of access: 12.03.2025).

10. United Nations Industrial Development Organization. Industrial Development Report 2022. The future of industrialization in a post-pandemic world [Electronic resource].–2022. Available at: https://www.unido.org/sites/default/files/files/2021-11/IDR%202022%20OVERVIEW%20 -%20EN%20EBOOK.pdf (date of access: 12. 03.2025).

11. Национальный доклад о состоянии промышленности Республики Казахстан [Электронный ресурс].-2023.-URL: https://www.qaz-industry.gov.kz/images/docs/98/regdoc_ru98-1700645530.pdf (дата обращения: 23.03.2025).

12. Статистический бюллетень «Ресурсы и использование отдельных видов продукции (товаров) и сырья в Республике Казахстан» [Электронный ресурс].- 2017-2023.- URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 23.03.2025).

13. Статистический бюллетень «Основные показатели развития животноводства в Республике Казахстан» [Электронный ресурс].- 2017-2023.-URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 23.03.2025).

14. Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2024.-URL:https://www.minagri.gov.kz/ (дата обращения: 23.03.2025).

15. Статистика сельского, лесного, охотничьего и рыбного хозяйства в Республике Казахстан: статистический сборник [Электронный ресурс]. -2024.- URL: https://www.stat. gov.kz/ (дата обращения: 23.03.2025).

16. Глобальные экономические перспективы [Электронный ресурс].-2023.-URL: https: //www.есурсhttps://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/6e892b75-2594-4901-a036-46d0dec1e753/content (дата обращения 23.03.2025).