Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігі контекстіндегі әлеуметтік проблемалар

Азық-түлік қауіпсіздігі Қазақстандағы әлеуметтік тұрақтылықтың маңызды аспектісі болып табылады. Бұл тұрғыда әлеуметтік мәселелерге азық-түлік бағасының өсуі, импортқа тәуелділік және азық-түлік шығындарын арттыратын және оларға аз қамтылған популяциялардың қолжетімділігін төмендететін экономикалық және климаттық факторлардың әсері жатады.

Мақсаты – республикадағы азық-түлікпен өзін-өзі қамтамасыз етумен байланысты әлеуметтік кедергілерді анықтау, олардың себептерін белгілеу және негізгі өнімнің жалпыға қол жетімділігі мен сапасын арттыруға бағытталған тиімді жолдарды ұсыну.

Әдістері - азықтүлікпен қамтамасыз етудің қалыптасқан жағдайын зерделеу үшін талдамалық, экономикалық-статистикалық және салыстырмалы. Отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, ФАО (Біріккен Ұлттар Ұйымының азық-түлік және ауылшаруашылық ұйымы), ЭЫДҰ (Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымы) материалдары негіз болды, сараптамалық сұхбаттар талданды. Әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштердің әсеріне және мемлекеттік бағдарламалардың тиімділігіне ерекше назар аударылды.

Нәтижелер – агроазық-түлік қауіпсіздігін төмендететін қиындықтар көрсетілген: тұрғындардың төмен табысы, бағаның ауытқуы, экологиялық тәуекелдер. Агроөнеркәсіптік кешенді қарқынды дамытуға және қалыптасқан әлемдік экономикалық жағдайда елдің азық-түлік нарығын тұрақтандыруға ықпал ететін шаралар қаралды: аграрлық саланы жаңғырту, әлеуметтік қолдауды күшейту, бағаны реттеу, салауатты өмір салты мәдениеті.

Қорытындылар – автор өз кезегінде әлеуметтік және инвестициялық саясатсыз, отандық ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қорғаусыз, ауыл шаруашылығы кәсіпкерлігінің барлық нысандарының әлеуетін іске асырусыз, салықтық жеңілдіктер жүйесін жетілдірусіз мүмкін болмайтын, бұл өз қажеттіліктерін қамтамасыз ететін және аграрлық секторға шикізат пен тұтыну өнімдерінің жетекші экспорттаушыларының бірі болуға мүмкіндік беретін экономикалық тәуелсіздіктің қазіргі жай-күйі мен қатерлерін талдауға кешенді тәсілдің қажеттілігі туралы қорытынды жасайды. Азық-түлік қауіпсіздігі үшін жағымсыз салдарды бейтараптандыруға мүмкіндік беретін әлеуметтік-экологиялық-экономикалық жүйе ретінде ауылдық аумақтардың перспективаларының мүмкіндіктерін кеңейту модельдерін жетілдіру қажет.

1. The concept of development of the agro– industrial complex in the context of digitalization [Electronic resource]. – 2022. Available at: https://www.agriculture-digitalization.com/report2022.pdf (date of access: 03.03.2025).

2. Food security and economic growth: The role of agricultural technologies [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.agrotech-growth.org/research2021.pdf (date of access: 03.03.2025).

3. State policy on ensuring food security [Electronic resource]. – 2020. Available at: https://www.kazgov.kz/food-policy2020.pdf (date of access: 03.03.2025).

4. Agricultural policies and food security: Case study of Kazakhstan [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.agropolicy.kz/case-study2021.pdf (date of access: 03.03. 2025).

5. Climate change impact on food security: global and regional perspectives [Electronic resource]. – 2022. Available at: https://www.climate-food.org/report2022.pdf (date of access: 04.03.2025).

6. Analysis of food security strategies in developing countries [Electronic resource].– 2020. Available at: https://www.devfood-security.net/analysis2020.pdf (date of access: 04.03.2025).

7. Innovative approaches to food security in emerging economies [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.innovfood.org/emerging2021.pdf (date of access: 04.03.2025).

8. Concept of developing the agro-industrial complex in the context of digitalization [Electronic resource].–2022. Available at: https://www.agriculture-digitalization.com/concept2022.pdf (date of access: 04.03.2025).

9. Tam, V.W.Y. A review on international ecological legislation on energy consump-tion: Greenhouse gas emission management / V.W.Y Tam, K.N. Le, C.N.N. Tran, I.M.C.S. Il-lankoon // International Journal of Construction Management.-2021.-Vol. 21.-Issue 6.- P. 631–647.

10. Hussain, S. Technology, and Novelty for Sustainable Development Goals: Perspectives and Challenges from Environment, Ecology, and Human Society in a ChangingWorld. In Role of Science and Technology for Sustainable Future / S.Hussain, S.Sharma, R.Ch Sobti, A.N. Singh.- 2024.-Vol. 1.-P. 3-21.

11. Kazakhstan Social Protection Review [Electronic resource].–2021. Available at: https://www.worldbank.org/kz-social-review2021.pdf (date of access: 05.03.2025).

12. United Nations Data Portal [Electronic resource]. – 2023. Available at: https://www.data.un.org/foodsecurity (date of access: 05.03.2025).

13. FAO's report on Kazakhstan [Electronic resource]. – 2022. Available at: https://www.fao.org/kazakhstan-report2022.pdf (date of access: 05.03.2025).

14. World Bank's Agricultural Policy Summary [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.worldbank.org/agro-policy2021.pdf (date of access: 07.03.2025).

15. OECD's Agricultural Policy Review: Kazakhstan [Electronic resource].- 2022. Avail-able at: https://www.oecd.org/kazakhstan-agri-culture2022.pdf (date of access: 07.03.2025).

16. Smith, K. Environmental hazards: assessing risk and reducing disaster / K. Smith, C. J. Fearnley, D. Dixon, D. K. Bird, I. Kelman // Routledge, 2023.- 660 p.

17. Avagyan, A.B. Theory of bioenergy accumulation and transformation: application to evolution, energy, sustainable development, climate change, manufacturing, agriculture, military activity and pandemic challenges / A.B. Avagyan // Athens Journal of Sciences. – 2021. – Т. 8. – №. 1. – P. 57-80.