Жеке қосалқы шаруашылық кооперациясы: ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізу, сақтау, бастапқы өңдеу үшін жаңа мүмкіндіктер

Шағын шаруашылықтарды біріктіру, атап айтқанда, ауыл шаруашылығы кооперативтеріндегі ЖҚШ жерді, ауыл шаруашылығы техникасын, технологиялық жабдықты бірлесіп пайдалануға мүмкіндік береді, осылайша ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтау, қайта өңдеу және өткізу салаларының инфрақұрылымын дамытуға ықпал етеді.

Мақсаты – жеке қосалқы шаруашылықтардың жай-күйі мен даму үрдістерінің қалыптасқан жағдайын, кооперативтік негізде халықтың шаруашылықтарын интеграциялау мүмкіндіктерін, өнімдерді сақтау, бастапқы өңдеу және өткізу технологияларын сақтау мақсатында қызметтер көрсету үшін қосалқы шаруашылықтар кооперативтерінің перспективалық модельдерінің артықшылықтарын талдау.

Әдістері - республикадағы ауыл шаруашылығы кооперациясының қолданыстағы бағыттарын қарау үшін талдамалық, монографиялық – тауарларды сақтау, қайта өңдеу және өткізу қызметтерін іске асыру үшін үй шаруашылықтарының әлеуетін тиімді пайдалану резервтерін айқындау кезінде; есептік-конструктивтік – ЖҚШ кооперациясының перспективалық модельдерін негіздеу үшін.

Нәтижелер – ауыл шаруашылығы өндірісінің жалпы өнімінің жалпы көлеміндегі олардың үлесінің күрт төмендеуі анықталды, кооперация процесін тежейтін негізгі факторлар анықталды, олардың отбасы мүшелерінің кірістерін арттыру түрінде экономикалық және әлеуметтік әсер алуға ықпал ететін жеке қосалқы шаруашылықтардың бірлескен қызметінің преференциялары көрсетілді.

Қорытындылар - ауыл шаруашылығы кооперативтеріне ішкі және сыртқы қаржыландыру көздерін тартуға, мемлекеттік қолдауға тәуелділікті төмендетуге, ұзақ мерзімді перспективада орнықты өсу мен кең таралу көрсеткіштерін жақсартуға, сондай-ақ жеке сектордың оларды қаржы ресурстарымен қамтамасыз етуге қатысуын ынталандыруға бағытталған шараларды қабылдау қажеттілігі дәлелденді. "Өндіріс-сақтау-қайта өңдеу-өткізу" технологиялық тізбек бойынша шикізаттан дайын өнімге дейін жылжыту мен жеткізудің тиімді тетігін жасау үшін ЖҚШ кооперативтерінің пилоттық жобаларын орындау ұсынылады. Нәтижелілікті арттыру үшін оларды қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасау, кредиттерге қол жеткізуді қамтамасыз ету, мемлекеттік құрылымдармен әріптестік қатынастарды жолға қою керек.

1. Ушачев, И.Г. Научные подходы к совершенствованию государственного регулирования в АПК на современном этапе / И.Г. Ушачев // АПК: экономика, управление. -2022.- № 4.- С. 3-10.

2. Петриков, А.В. Хозяйства населения в структуре аграрной экономики и совершенствование их государственной поддержки / А.В. Петриков // Федерализм: Теория. Практика. История.-2023.- Т.28.- №3(111).- С.49-70.

3. Ткач, А.В. Кооперация возможна везде, где есть общий интерес [“Электронный ресурс].- 2025.-URL: https://www.gazeta.rus.coop/ communities/coop-history/aleksandr--tkach-kooperatsiya--vozmozhna--vezde-gde-est-obshchiyinteres/ (дата обращения: 11.03.2025).

4. Папцов, А.Г. Сельскохозяйственная кооперация за рубежом: исторические аспекты формирования и тенденции развития / А.Г. Папцов.– М.: ООО «Сам полиграфист», 2021. – 304 с.

5. Kaliyev, G. Organizational-Economic Directions of the Effective Use of Supply Chain Strategy in Rural Territories of Kazakhstan / G. Kaliyev, A. Sabirova, G. Akimbekova, L. Gllushan, A. Zhildikbaeva // International Journal of Supply Chain Management.- 2019.- Vol.8.- Issue 2.- P. 868-873.

6. Куришбаев, А.К. Кооперация личных подсобных хозяйств – новые возможности для АПК [Электронный ресурс].-2021.- URL: https:// www.baraev.kz/statya/1380-kooperaciya-lichnyh-podsobnyh--hozyaystv-novye--vozmozhnosti-dlyaapk.html (дата обращения: 11.03.2025).

7. Kamysbayev, M. Forming an Innovative Start-Up Ecosystem to Increase the Entrepreneurial Activity of Companies (As Exemplified by Asian Countries) / M. Kamysbayev, G.Talassov, A.Orazgalieva, S.Nursultanov, A. Moldashev, G.Kaliev // Qubahan Academic Journal.-2025.- Vol. 5.-N2.-P. 100–115. https://doi.org/10.48161/qaj.v5n2a1435

8. Рахимбеков, Т.С. Что дает законопроект о личных подсобных хозяйствах» [Электронный ресурс].-2021.-URL: https://www.inform. kz/ru/chto-daet-zakonoproekt-o-lichnyh-podsobnyh--hozyaystvah--ob-yasnenie-sovetnika-ministra-sel-skogo-hozyaystva_a3868443 (дата обращения: 12.03.2025).

9. Nikitina, G.A. Priority directions for the development of the agro-industrial complex of Kazakhstan / G.U. Akimbekova, G.A. Nikitina // Problems of Agrimarket.-2020 .-N 4.- P. 3-23.

10. Tireuov, K. Ways to Improve the Competitiveness of Agricultural Production in Kazakhstan / K. Tireuov, U. Kerimova, S. Turekulov // Journal of Advanced Research in Law and Economics. - 2020.- Vol. XI.- Issue 2(48).- P. 613-618.

11. Ajmurzina, B.T. Economic mechanisms for the development of export activities of agricultural enterprises in Kazakhstan / B.T. Ajmurzina, M.Zh. Kamenova // Bulletin Kazakh University of Economics, Finance and International Trade.- 2023.- N 3 (52).- P. 304-310. https://doi.org/10.52260/2304-7216.2023.3(52).35

12. Яковлева, О.А. Кооперация в аграрной отрасли: опыт зарубежных стран / О.А. Яковлева, Ю.С. Козлов // Молодой ученый. - 2020. - № 17 (307). - С. 422-424.

13. FAO's work on Family Farming [Electronic resource].–2023. Available at: https://www.openknowledge.fao.org/items/25d0a7c9-f8f3-4c5d-a273-947197b93f13 (date of access): 12.03.2024).

14. FAO Regional Office for Europe and Central Asia. Empowering Smallholders and Family Farms [Electronic resource].-2020. Available at: https://www.fao.org/europe/resources/empowering-small-holders-and-family-farms-series/ru (date of access: 13.03.2025).

15. Family farming and climate-resilient agrifood systems. Family Farming Around the World. Key Facts and Figures. Decades of family farming [Electronic resource].- 2020. Available at: https://www.openknowledge.fao.org/items/9adab465-a382-4a38-94e5-d786fe0e7879; https://www.fao.org/family-farming-decade/about/ru/ (date of access: 13.03.2025).

16. Zhussupov Ye. Main Directions of Increasing Competitiveness Taking Into Account Specificity of Agriculture and Its Sustainable Development / Ye.Zhussupov, R. Shokhan, M. Kamenova, M. Tursynbayeva, B. Ajmurzina, A. Omarova // Journal of Environmental Management and Tourism.- 2020.-Vol. 11.- No 7.-1829.

17. Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан / Статистический сборник [Электронный ресурс].-2021.-URL: Основные показатели развития животноводства в Республике Казахстан https://www.stat.gov.kz/ru/publication/collections/?year=2001&na me=17199&period= https://stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-huntfish/spreadsheets/?year=2023&name=18612&period=year&type=(датаобращения:13.03.2025).