Аграрлық саясат-ауылдық аумақтардың еңбек әлеуетін дамытудың негізгі міндеттері

Мақсаты – ауылдық аумақтардың еңбек әлеуетін дамытуда Қазақстанның аграрлық саясатының рөлін айқындау.

Әдістері – жүйелі және статистикалық талдау, жалпылау, демографиялық, экономикалық және білім беру көрсеткіштерін бағалау ауылдық еңбек нарығының жай-күйі мен динамикасын зерттеуде, ауылдық аудандар халқының факторлары мен еңбек белсенділігін негіздеу үшін пайдаланылды.

Нәтижелер - ауылдың еңбек ресурстарын ескере отырып аграрлық қайта құру қағидаттары зерделенді; ауылдық жерлердегі әлеуметтік-экономикалық жағдайға, ауыл тұрғындарының өмір сүру деңгейін арттыруға әсер ететін демографиялық саясаттың негізгі әлеуметтік аспектілері белгіленді; жұмыс орындарының санын ұлғайтуға мүмкіндік беретін ауыл экономикасын әртараптандыру бағыттары қаралды; аграрлық сектордағы еңбек нарығын реттеу тетіктерін жетілдіру бойынша ұсынымдар берілді; ауыл шаруашылығы салаларының бәсекеге қабілеттілігінің өсуіндегі инновациялық технологиялардың маңыздылығы, аграрлық салада білікті кадрларды даярлау үшін білім беру бағдарламаларын жаңғырту қажеттілігі көрсетілген; қазіргі заманғы талаптарға жауап беретін техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін жаңарту үрдістері, ауылдық елді мекендерден келген студенттер саны, цифрлық трансформацияның рөлі және оның ауыл шаруашылығы өндірісіне әсері талданған.

Қорытындылар – авторлар ауылдық жерлердегі демографиялық мәселелерді шешу жұмыссыздықтың төмендеуіне және жоғары әлеуметтік тұрақтылыққа ықпал ететінін айтады. АӨК-де (Агроөнеркәсіптік кешен) цифрлық технологияларды қолдану еңбек өнімділігін, ауыл халқының экономикалық белсенділігін арттырады. Нақты жағдайды ескере отырып, қазақстандық ауылдың еңбекке қабілетті тұрғындарының қызметін оңтайландыру үшін мүмкіндіктер іздеу керек, бұл ретте шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалықтехнологиялық сұраныстарын талдау маңызды. Шаруа (фермер) қожалықтары мен ЖҚШ (жеке қосалқы шаруашылық) қоса алғанда, шағын және орта ауыл шаруашылығы кәсіпкерлігінде және кооперацияда тиімді жұмыспен қамтуды қолдау қажет.

1. Меделяева, З.П. Состояние и тенденции развития трудовых ресурсов аграрной сферы / З.П. Меделяева, Н.П. Шилова // Вестник Воронежского государственного аграрного университета.-2023.- Т.16.-N 2(77).-С.207-217. https://doi.org/10.53914/issn2071-2243_2023_2_207

2. Постановление Правительства Республики Казахстан Об утверждении Национального Проекта по развитию агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2025 годы [Электронный ресурс].- 2023.- URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2100 000732 (дата обращения:4.03.2025).

3. Nurzhanova, G.I. Improvement of Agricultural Policy of Kazakhstan in Improving the Use of Labor Potential of Rural Areas / G.I. Nurzhanova, A.T. Tleubayeva, S.U Niyazbekova, A.A. Ilyas, L.A.Maisigova // Digital Agriculture for Food Security and Sustainable Development of the Agro-Industrial Complex.-Чам, Швейцария: Springer, 2023.- P.61–68]. https://doi.org/10.1007/978-3-031-27911-9_8

4. Balezentis, T. Young farmers’ support under the Common Agricultural Policy and sustainability of rural regions: Evidence from Lithuania / T. Balezentis, E. Ribasauskiene, M. Morkunas, A. Volkov, D. Streimikiene, P. Toma // Land Use Policy -2020.-Vol.94.-104542. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104542

5. Muhammedov, M. The role of agriculture in shaping the prospects of socio-economic development of Uzbekistan / M. Muhammedov, A. Nizamov, G. Mustafoev, B. Babakulov, Sh. Yuldashev // Scientific Horizons.-2023.- Vol. 26.-Issue11.-P. 155-165. https://doi.org/10.48077/scihor11.2023.155

6. Nurzhanova, G. «Green» finance as a factor in improving the use of labor potential in rural areas / G.Nurzhanova, Z. Smagulova, T. Dzholdosheva, M.Abykeeva, A. Kurmanalina, B. Bissenbayev, A.Niyazbekova // E3S Web of Conferences.-2023.-Vol.402.-08028 https://doi.org/10.1051/e3sconf/202340208028

7. Navrotskyi, Ya. The agricultural machinery market for crop production and prospects for its development in the postwar period / Ya. Navrotskyi, O. Zakharchuk, O.Vyshnevetska, B. Glinkowska-Krauze, O. Kuchmieiev // Scientific Horizons.-2023.-Vol.26.-Issue9.-P.153-166. https://doi.org/10.48077/scihor9.2023.153

8. Hinojosa Pérez, J.A. Social Programs and Socioeconomic Variables: Their Impact on Peruvian Regional Poverty (2013–2022) / J.A. Hinojosa Pérez, H. R. Briceño Avalos, I. Y. Vargas Salazar, S. Ch. Carrasco Mamani // Economies.-2024.- Vol.12.-N8.-12080197 . https://doi.org/ 0.3390/economies12080197

9. Oruç, E. The relationship between tendency of rural population to work in non-agricultural jobs and some socio-economic factors (example of Tokat Kazova great plain conservation area)/ E. Oruç. İ. Çağlar // Journal of Rural Studies.-2022.-Vol.92.-P.50-55 https://doi.org/10.10 16/j.jrurstud.2022.03.008

10. Jarábková, J. The rural areas - the unutilized potential in light of tourism / J. Jarábková // Agricultural Economics.- 2010.-Vol.56 .-Issue 11.-P.532-539. https://doi.org/10.17221/16/2010 - AGRICECON.

11. Nurzhanova, G. Features of rural youth employmentin the modern economy / G. Nurzhanova // News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan. – 2019. – №1(323). – Р. 257-261.

12. Nurzhanova, G. Demographic and Migration Processes of labor Potential: a Case Study the Agricultural Sector of the Republic of Kazakhstan / G. Nurzhanova, G. Mussirov, S. Niyazbekova, A. Ilyas, Y.G. Tyurina, L.A. Maisigova, M. Troyanskaya, K. Kunanbayeva // Entrepreneurship and Sustainability Issues. – 2020. – Vol. 8, N1. – Р. 656-671. http://doi.org/10.9770/jesi.2020.8.1(45)

13. Байдаков, А.К. Оптимизация человеческого капитала аграрной сферы: цели, принципы и методы / А.К. Байдаков, Р.С. Беспаева, Ж.С Досумова // Проблемы агрорынка. -2024.- N 3.-C.188-196. https://doi.org/10.46666/2024-3.2708-9991.17

14. С дипломом в село, но без жилья - почему наблюдается отток молодых специалистов [Электронный ресурс].- 2024.- URL: https://www.inform.kz/ru/s-diplomom-v-selo-nobez-zhilya--pochemu-nablyudaetsya-ottok-molodih-spetsialistov-02e456 (дата обращения: 5.03.25).

15. Женсхан, Д., Социальная и инженерная инфраструктура сельских территорий: ориентация на обновление и улучшение благосостояния сельского населения Казахстана / Д. Женсхан, Б.Е. Рустембаев, А.Ж. Нукешева // Проблемы агрорынка.-2022.-N3.-С.184-191. https://doi.org/10.46666/2022-3.2708-9991.21

16. Занятость и безработица [Электронный ресурс].-2024.-URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/labor-and-income/stat-empt-unempl/ (дата обращения: 4.03.2025).