Батыс Қазақстанда азық-түлік жеткізу мәселелеріндегі көлік инфрақұрылымының рөлі

Ел өңірлерінің халқын азық түлікпен толыққанды қамтамасыз ету орнықты экономикалық өсудің басты мақсаттарының бірі болып табылады. Алайда, бұл міндеттерді орындау Ауыл шаруашылығы үшін қолайсыз табиғи-климаттық жағдайлары бар аумақтарда қиын, онда азық-түлік импортына тәуелділік артады, бұл тұрақсыз геосаяси және экономикалық жағдайда үлкен тәуекелдер тудырады. Мәселенің шешімі көлік инфрақұрылымы желісін кеңейту арқылы өңіраралық алмасуды жандандыруда көрінеді.

Мақсаты - Батыс Қазақстан облыстарының азық-түлікпен өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейін және көлік коммуникацияларының әлеуетін зерделеу негізінде әлеуметтік маңызды өнімдерді өңіраралық тасымалдауды қарқындату бойынша ұсынымдар әзірлеу, әлеуметтікрелевантты тауарлардың көлемі, көлік-логистикалық кешеннің резервтері мен даму тенденциялары, тиімді жұмыс істейтін көлік дәліздерінің азық-түлік дербестігі көрсеткіштеріне әсері бойынша Өзін-өзі қамтамасыз ету дәрежесін көрсету, республиканың батыс өңірінің әлеуметтік сала үшін маңызды өніммен қамтамасыз етілуін арттыру үшін жолкөлік құрылыстарын одан әрі жетілдіру жөніндегі ұсыныстарды негіздеу.

Әдістері – логикалық талдау және жалпылау азық - түлік тәуелсіздігін бағалау принциптерін анықтады, корреляциялық-оның көлік желісінің даму деңгейімен өзара тәуелділігін анықтау үшін сараптамалық сауалнама экономикалық тұрақтылық мәселелерін реттеуді белгіледі, экономикалық және статистикалық көлікке қол жетімділіктегі айырмашылықтарды анықтады.

Нәтижелер - әлеуметтік маңызы бар азық-түліктің жеткіліктілігі мен жол инфрақұрылымын жаңғыртудың жоғары корреляция дәрежесі дәлелденді, оны одан әрі реформалау және Батыс Қазақстанды қоғамдық-құнды азық-түлікпен қамтамасыз етуді жақсарту жөніндегі референттер дәлелденген.

Қорытындылар - авторлар әлеуметтік рөл атқаратын өнімдерді тасымалдауға арналған тарифтерді саралау, сондай-ақ көлік инфрақұрылымын жаңарту үшін қолайлы инвестициялық ахуал жасау (жүктердің қозғалыс жылдамдығын арттыру, жеткізу мерзімдерінің болжамдылығы, көлік байланыстарының сенімділігі) арқылы тарифтік саясатты оңтайландыру қажеттігін айтады.

1. Constantin, E.-T. The effect of food on mental health / E.-T.Constantin, S. Fonseca // Revista Internacional de Educação Saúde e Ambiente. – 2020. - Vol. 3. - N 2. - P. 1-17.

2. Phonvisay, A. Impact of social capital on child nutrition status: The case of three villages in Oudomxay province of the Lao People's Democratic Republic / A. Phonvisay, T. Suruga, M.D. Lucero// Journal of Global Health Science. – 2019. - Vol. 1- N 1. - P. 1–16.

3. Giller, K.E. The Food Security Conundrum of sub-Saharan Africa/K. E. Giller// Global Food Security. – 2020. – Vol. 26. – 100431.

4. Baer-Nawrocka, A. Food security and food self-sufficiency around the world: A typology of countries / A. Baer-Nawrocka, A. Sadowski // PLOS One. - 2019. - Vol. 14. - N3. - e0213448. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0213448

5. D’Amour, C.B. International trade and the stability of food supplies in the Global South / C.B. d’Amour, W. Anderson// Environmental Research Letters. – 2020. –Vol. 15.- Issue 7. - 074005

6. Fanzo, J. Can Diets Be Healthy, Sustainable, and Equitable? / J. Fanzo, C. Davis // Current Obesity Reports. – 2019. - Vol. 8. - N 2. - P. 495–503.

7. Ayodele, D.V. The Roles of Transportation Systems in Food Security and Stability in Osun State, Nigeria / D.V. Ayodele, M. Oluwagbenga // British Journal of Multidisciplinary and Advanced Studies: Business and Management Sciences. – 2023. - Vol. 4 - N 1. - P. 72-81.

8. Takahashi, G.A. New Method for Calculating the Food Self-Sufficiency Ratio: SupplySide Food Self-Sufficiency Ratio [Electronic resource]. - 2024.- Available at: https://www.ssrn.com/abstract=4943561 (date of access: 13.03. 2024).

9. Кайгородцев, А.А. Продовольственная безопасность Казахстана: оценка состояния и пути обеспечения / А.А. Кайгородцев // Большая Евразия: развитие, безопасность, сотрудничество. - 2019.-№1. – С. 51-54.

10. Pavlichenko, L.M. Comprehensive assessment of agroclimatic resources of Kazakhstan based on a target function / L.M. Pavlichenko, G. Baibosunova, A. Rysmagambetova // International Journal of Innovative Technologies in Social Science.– 2021. - Vol. 30. – N 2. - P. 1-11.

11. Гурьев, А.В. Атырауской области наиболее прибыльным в сельскохозяйственной отрасли является животноводство [Электронный ресурс]. - 2023.- URL: https://www.online.zakon.kz/Document/?doc_id=31331575&pos=4;-100#pos=4;-100 (дата обращения 13. 03.2025).

12. Официальный сайт Агентства «24KZ». 6 млрд тенге направили на развитие животноводства в Актюбинской области [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.24.kz/ru/news/social/item/630362-6-mlrdtenge-napravili-na-razvitie-zhivotnovodstva -vaktyubinskoj-oblasti (дата обращения 13.03. 2025).

13. Кажиахметов, С.А., Хазиахметов, Р.М. Современное состояние и перспективы развития сельского хозяйства Западно-Казахстанской области. [Электронный ресурс].- 2023.- URL: https://www.cyberleninka.ru/article/n/sovremennoe--sostoyanie-i--perspektivy-razvitiya-selskogo--hozyaystva-zapadno--kazahstanskoy-oblasti (дата обращения 13.03.2025).

14. Акимбекова, Г.У. Объединение фермеров в сельхозкооперативы с целью эффективного использования земельных, водных и других ресурсов села / Г.У. Акимбекова, А.Б. Баймуханов, У.Р. Каскабаев// Проблемы агрорынка. – 2021. - №4. – С.185-199.

15. Официальный информационный ресурс Премьер-министра Республики Казахстан. Итоги программы «Нұрлы жол» за пять лет: появление платных дорог, новые рабочие места, рост грузоперевозок [Электронный ресурс]. - 2020. - URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/reviews/itogi-programmy-nurly-zholza-pyat-let--poyavlenie-platnyh-dorog-novye-rabochie--mesta--rost--gruzoperevozok-2133112 (дата обращения 12.03.2025).

16. Официальный сайт компании Zhebe Logistics [Электронный ресурс]. -2025. - URL: https://www.zhebelogistics.kz/ship (дата обращения 12.03.2025).