Қазақстан Республикасының еңбек нарығындағы ауыл шаруашылығы кәсіптерінің жас мамандары

Зерттеудің уақтылығы ауыл шаруашылығын заманауи цифрлық экономика жағдайларына бейімделген бәсекеге қабілетті мамандармен қамтамасыз ету қажеттілігіне байланысты. Еліміздің аграрлық нарығын дамытуда жалақының өсуіне, еңбек жағдайларының жақсаруына бастамашы болған мемлекеттік бағдарламаларға қарамастан, ауыл жастарының ауыл шаруашылығы өндірісіне уәждемесі жоқ. Мақалада салалар бойынша жұмыспен қамту деңгейі, басқа секторлармен салыстырғанда әлі де төмен болып қалатын динамикадағы табыс көздерінің мөлшері, аграрлық саланы жас кадрлармен толықтыру проблемаларын шешу мүмкіндіктері қарастырылған. Кадр саясатының басты міндеті Жастар жұмыссыздығын азайту, жас ұрпақтың әлеуметтік мәртебесін нығайту, кәсіби құзыреттерге сәйкес келетін білім алу мен жұмысқа орналасудың нақты мүмкіндіктерін ұсыну болып табылады.

Мақсаты – ауылдық елді мекендерде жұмыспен қамтылған жас қызметкерлер санын азайтудың негізгі факторларын айқындау, жас жұмысшы кадрлардың кетуін қысқартудың, оларды ауылдарда бекітуді арттырудың тиімді шараларын ұсыну.

Әдістері – аналитикалық және салыстырмалы түрде жастарды агроиндустриялық кешеннің қызметіне тартудың рөлі туралы қорытындыны негіздеу үшін қолданылды, математикалық құралдар экономикалық көрсеткіштерді сандық бағалауда қолданылды, графикалық-зерттеу нәтижелерін айқын көрсетеді.

Нәтижелер – ауылдық аумақтардың әлеуметтік-экономикалық өрлеуінің қазіргі жағдайы мен перспективалары, олардың көрсеткіштерінің серпіні талданды, жастарды жұмысқа орналастыру бағдарламалары зерделенді, сұранысқа ие жас ауыл тұрғындарының тапшылығының негізгі себептері көрсетілді және жас мамандарды тартудың тиімді тәсілдері ұсынылды.

Қорытындылар - шетелдік тәжірибені ескере отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірудің инновациялық технологияларын меңгерген агроөнеркәсіптік өндіріс үшін білікті персоналды даярлаудың жаңа бағдарламаларын әзірлеу, ауылдық жерлерде инновациялық қайта құрулардың қажеттілігін айқындайтын авторлық ұстаным ұсынылған.

1. Байдыбекова, С.К. Рынок труда и проблемы формирования занятости в Республике Казахстан / С.К. Байдыбекова, С.Б. Сауранбай, Г.И. Абенова // Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли.- 2023.- № 1 (50).- С.80-88.

2. Bjerke, L. Innovation in agriculture: An analysis of Swedish agricultural and non-agricultural firms// L. Bjerke, S. Johansson // Food Policy.- 2022. – Vol. 109. - P. 1–14.

3. Байдыбекова, С.К. Рыноктруда молодежи в Казахстане: проблемы и пути решения / С.К. Байдыбекова, С.Б. Сауранбай, Э.Ж. Сыздыкова // Вестник Карагандинского университета. - 2023. - № 1 (109).- С.140-151.

4. Dyba, M. Private social investments as solution for rural development / M. Dyba, Iu. Gernego //Managemet Theory and Studies for Rural Business and Infrastructure Development. - 2018. - No 40(3).- P.320-328.

5. Семин, А.Н. Адаптация молодых специалистов к работе в хозяйствующих субъектах, размещённых на сельских территориях / А.Н. Семин // Экономика сельскохозяйственных и перерабатывающих предприятий. - 2022. - № 8.- С.45-49.

6. McDonagh, J. Rural futures and the future of the rural / J. McDonagh //Sustainability. - 2022. - N14 (11). - 6381. https://doi.org/10.3390/su14116381

7. Anderson, M.D. Roles of rural areas in sustainable food system transformation/ M.D. Anderson // Development.- 2015.-N58(2-3).- P.256- 262.https://doi.org/10.1057/s41301-016-0003-7.

8. Бегеева, М.К. Казахстанское село: необходимость радикальных преобразований / М.К.Бегеева, Е.К.Айтаханов, А.А.Есжанова // Проблемы агрорынка. – 2024.- №3. – С.27-36.

9. Байдаков, А.К. Оптимизация человеческого капитала аграрной сферы: цели, принципы и методы / А.К.Байдаков, Р.С.Беспаева, Ж.С.Досумова // Проблемы агрорынка. – 2024. №3. – С.188-196.

10. Christiaanse, S. Rural facility decline: A longitudinal accessibility analysis questioning the focus of Dutch depopulation-policy / S. Christiaanse // Applied Geography. – 2020. – Vol.121. – 102251. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2020.102251

11. Кунязова, С.К. Инвестиции в развитии человеческого капитала регионов Казахстана / С.К. Кунязова, Е.К. Кунязов, Н.К. Машрапов, Т.Я. Эрназаров // Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли.-2023.-№4(53).-С.235-243.

12. Akhmetzhanova, N.A. Development of a methodology for assessing the efficiency of an agribusiness enterprise in using digital technologies / N.A. Akhmetzhanova, A.Tapalova, Z. Gabbassova, M Saparbaev, Z. Yerzhanova // Eastern-european journal of enterprise technolo-gies. – 2024. - Vol. 5.- N. 13 (131). – Р. 212-225.

13. Асанова, М.К. Влияние цифровизации на человеческие ресурсы и трудовые отношения / М.К. Асанова, Р.А. Рахимжанова, С.Т. Мусина, Е.А. Вечкинзова // Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли. - 2023. - №3 (52).- С.65-75.

14. Смагулова, Н.Т. Роль цифровизации в повышении качества трудовых ресурсов / Н.Т.Смагулова, А.Н Байгелова, А.К.Саурукова // Central Asian Economic Review. – 2022. - №2. – С.15-27.

15. Srivastava, A.K. Vocational training and employability: A study in reference to skill development program from Gujarat, India / A.K.Srivastava, B.Logar, S.Sanghvi, A.Vaghela, M.Adwani // Evaluation and Program Planning. – 2025. –Vol.110.- 102554.

16. Fennell, S. Examining linkages between Smart Villages and Smart Cities: Learning from rural youth accessing the internet in India / S.Fennell, P.Kaur, A.Jhunjhunwala, J.Bedi, Y.Singh // Telecommunications Policy. – 2018.- N 42(10). - Р. 810–823.