Қазақстан Республикасының қайта өңдеу өнеркәсібі: қазіргі жағдайы мен болашағы

   Мақаланың авторлары жоғары бәсекелестікпен, қайта өңдеу құрылымының өзгеруімен, азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету қажеттілігімен және саланың тұрақты дамуымен сипатталатын Қазақстанның тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібінің қазіргі жай-күйін зерттеуді орындады. Негізгі кіші салалар - ет, сүт, ұн тарту және май-тоң май шикізаты мен қайта өңдеу қуаттарының жетіспеушілігінен кәсіпорындар санының қысқарғанын көрсетеді. Халықты азық-түлiкпен жабдықтау мiндетiн iске асырудың, ал ауыл шаруашылығы тауарын өндiрушiлерге өз өнiмдерiн өткiзудiң қол жетiмдi рыноктарын ұсынудың маңыздылығы өңдеушi кәсiпорындарды терең және жан-жақты зерттеу, бағалау және орналастыру үшiн негiз болады.

   Мақсаты - ағымдағы үрдістерді талдау, түйінді проблемаларды анықтау және қайта өңдеу индустриясының әлеуетін арттыру бойынша ұсыныстар әзірлеу.

   Әдістері - статистикалық және экономикалық талдау, корреляциялық тәсіл инвестициялар көлемі мен өндірістік көрсеткіштер арасындағы тәуелділікті айқындау кезінде қолданылды, бұл капитал салымдары көлемін ұлғайтудың орындылығын дәлелдеуге мүмкіндік берді. Регрессиялық модельдер инвестициялау мөлшеріне байланысты өндірістің өсуін болжау үшін пайдаланылды, бұл қаржы ресурстарын қалыптастырудың неғұрлым тиімді бағыттарын таңдауға негіз болды. Шығындардың құрылымы олардың өнiмдердiң өзiндiк құнына әсерiн зерделеу және рентабельдiлiктi арттырудың негiзгi факторларын белгiлеу кезiнде қаралды.

   Нәтижелер - қуаттардың жеткіліксіз жүктелуі (34-50%), сақтау үшін инфрақұрылымның тапшылығы және импортқа тәуелділік көрсетілген, бұл өз кезегінде ішкі нарықтың тұрақтылығына кедергі келтіреді. Сондай-ақ валюта ауытқулары мен санкцияларды қоса алғанда, сыртқы жағдайлардың ықпалына байланысты тәуекелдер белгіленді.

   Қорытынды - авторлар өңдеу кешендерінің коммуникацияларын жаңғыртуды, логистикалық арналарды кеңейтуді, тарату орталықтарын құруды және импорттық жеткізілімдерді азайтуды ұсынады. Бұл импорттың орнын басу және тиімді мемлекеттік қолдауды іске асыру есебінен республиканың азық-түлік тәуелсіздігі мен отандық тамақ тауарларының қолжетімділігі мәселелерін шешуге мүмкіндік береді.

1. Акимбекова, Г.У. Приоритетные направления развития агропромышленного комплекса Казахстана / Г.У. Акимбекова, Г.А. Никитина // Проблемы агрорынка. - 2020. - N 4. - С. 13-23. doi: 10.46666/2020-4-2708-9991.01

2. Kurmanova, G.K. Factors of Production of Agriculture of the Republic of Kazakhstan / G.K. Kurmanova, B.B. Sukhanberdina, B.А. Urazova // The Economy: strategy and practice. - 2022. - N 17. - N 1. - P. 93-109. doi: 10.51176/1997-9967-2022-1-93-109

3. Uspambayeva, M. Financial Management in Kazakhstan's Agricultural Sector / M. Uspambayeva, A. Zeinelgabdin, B. Turebekova, A. Tulaganov, T. Taipov // Brazilian Journal of Political Economy. – 2020. – N 40(3). – P. 554–565. doi: 10.1590/0101-31572020-3127

4. U.S. Department of Agriculture (FAS USDA). Kazakhstan’s Agricultural Development Policy Document 2021-2030. USDA Foreign Agricultural Service. FAS USDA Reports [Electronic resource]. – 2021. Available at: https://www.apps.fas.usda.gov/newgainapi/api/Report/DownloadReportByFileName?fileName=Kazakhstan%20Finalizes%202021-2030%20Agricultural%20Development%20Policy%20Document%20_Nur-Sultan%20%28Astana%29_Kazakhstan%20-%20Republic%20of_KZ2022-0010.pdf (date of access: 12. 09. 24).

5. Аймурзина, Б.Т. Механизм обеспечения качества экономического роста сельского хозяйства Казахстана / Аймурзина Б.Т., Каменова М.Ж., Казыбаев Б.О., Абилдаханова С.Р. // Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли. - 2023. - N 1(50). - С. 39-45. doi: 10.52260/2304-7216.2023.1(50).5

6. Джазыкбаева, Б.К. Государственная поддержка агропромышленного комплекса Казахстана / Б.К. Джазыкбаева, А.С. Кернебаев, Г.Р. Момбекова, Ж.Р. Аркенова / Вестник Казахского университета экономики, финансов и международной торговли. - 2022. ‒ № 3 (48). - С. 234-240. doi: 10.52260/2304-7216.2022.3(48).30

7. Aidarova, A. Financing the Agricultural Sector of the Economy and Its Impact on Sustainable Environmental Aspects / A. Aidarova, G. Maulenkulova, M. Daurbaeva, B. Aimurzina, S. Janbirbaeva // Journal of Environmental Management and Turism. – 2022. - N 13(5). - Р. 1481. – 1492. doi: 10.14505/jemt.v13.5(61).23

8. Lukyanova, M. Modeling the Expansion of Agricultural Markets / M. Lukyanova, V. Kovshov, Z. Zalilova, N. Faizov // Montenegrin Journal of Economics. - 2022. - N 18(2). – Р. 127-141. doi: 10.14254/1800-5845/2022.18-2.12

9. Garcia-Garcia, G., Azanedo, L. and Rahimifard, S. Embedding Sustainability Analysis in New Food Product Development. The University of Sheffeld. [Electronic resource].– 2021. Available at: https:/www.eprints.whiterose.ac.uk/170940/1/Embedding%20Sustainability%20Analysis%20in%20NFPD.pdf?utm_so-urce=chatgpt.com (date of access: 12. 09. 2024)

10. Shafique Kinza, Khawaja Bilal A., Sab Farah, Qazi Sameer, Mustaqim Muhammad. Internet of Things (IoT) for Next-Generation Smart Systems : A Review of Current Challenges, Future Trends and Prospects for Emerging 5G-IoT Scenario [Electronic resource].- 2020. Available at: https://www.ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?tp=&arnumber=8972389 (date of access: 12. 09. 2024).

11. United Nations Industrial Development Organization. Industrial Development Report 2022. The future of industrialization in a post-pandemic world [Electronic resource]. – 2022. Available at: https://www.unido.org/sites/default/files/files/2021-11/IDR%202022%20OVERVIEW%20-%20EN%20EBOOK.pdf (date of access: 12. 09. 2024).

12. Национальный доклад о состоянии промышленности Республики Казахстан [Электронный ресурс]. - 2023. – URL:https://qaz-industry.gov.kz/images/docs/98/regdoc_ru-98-1700645530.pdf (дата обращения: 13. 09. 2024).

13. Статистический бюллетень «Ресурсы и использование отдельных видов продукции (товаров) и сырья в Республике Казахстан». Статистика энергетики и товарных рынков. Серия 5. Статистика внешней и взаимной торговли и товарных рынков [Электронный ресурс]. - 2017-2023. - URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 13. 09. 2024).

14. Статистический сборник «Промышленность Республики Казахстан 2017-2021 гг.»; Статистический бюллетень «Основные показатели количества субъектов в Республике Казахстан». Серия 2. Статистика предприятий [Электронный ресурс]. - 2017-2023. - URL: https://www.stat.gov.kz (дата обращения: 13. 09. 2024).

15. Глобальные экономические перспективы [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.есурсhttps://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/6e892b75-2594-4901-a036-46d0dec1e753/content (дата обращения 13. 09. 2024).