Қазақстанның ауыл шаруашылығындағы инновациялық қызмет: бағалау тәсілдері, басым бағыттары

   Қазақстанның ауыл шаруашылығын инновациялық дамытудың заманауи тәсілдері қарастырылады.

   Зерттеудің өзектілігі нарықтық және технологиялық жағдайлардың тез өзгеруіне байланысты республиканың аграрлық секторын модернизациялау және бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажеттілігімен байланысты.

   Агроөнеркәсіптік кешендегі инновациялардың артықшылықтары кеңінен танылғанына қарамастан, оларды елде енгізу қарқыны бұрынғысынша төмен деңгейде қалып отыр. Тежеуші факторларды зерттеу үшін инновациялық кәсіпкерлік және өсімдік шаруашылығы саласы зерттелді, онда жаңа, озық технологиялар белсендірек қолданылуда. Мал шаруашылығында жалпы өнімнің 64 %-ы халық шаруашылығына тиесілі, сондықтан инновацияларды енгізу процесі баяу жүруде. Тұтастай алғанда агроөнеркәсiп өндiрiсiн жаңарту және техникалық қайта жарақтандыру процесi мемлекеттiң, ғылымның және коммерциялық құрылымдар өкiлдерiнiң келiсiлген iсқимылын бiлдiретiн инновациялық қызметтi басқаруға кешендi көзқарастың болмауы себебiнен қиындық туғызады.

   Мақсат - аграрлық саладағы стартаптарды дамытудың негізгі мәселелерін анықтау және агроқұрылымдардың тиімділігі мен тұрақтылығын арттыру мақсатында олардың әлеуетті мүмкіндіктерін анықтау.

   Әдістер – аналитикалық және салыстырмалы түрде агробизнестің төмен инновациялық белсенділігі туралы тұжырымды негіздеу үшін қолданылды, математикалық құралдар экономикалық көрсеткіштерді сандық бағалау кезінде қолданылды, графикалық - зерттеу нәтижелерін көрнекі көрсетеді, Case Study теориялық ережелердің практикалық бейімделуін көрсетеді.

   Нәтижелер – агроөнеркәсіптік кешендегі инновациялық сипаттағы әзірлемелердің қазіргі жай-күйі мен перспективалары, олардың ауыл шаруашылығы кәсіпорындарындағы және шаруашылық жүргізудің шағын нысандарындағы көрсеткіштерінің серпіні талданды. Өсімдік шаруашылығындағы жаңалықтарды енгізуге кедергі келтіретін негізгі себептер көрсетілген.

   Қорытынды - авторлық позиция - цифрлық трансформацияны кеңейту, фермерлер үшін оқыту бағдарламаларын ұйымдастыру, ғалымдар, ауыл шаруашылығы өндірушілері мен жеке фирмалар мен компаниялар өкілдерінің өзара іс-қимылы үшін платформалар құру ұсынылады.

1. Послание Главы государства К.-Ж. Токаева народу Казахстана «Экономический курс Справедливого Казахстана» [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.akorda.kz/ru/poslanie-glavy-gosudarstva-kasym-zhomarta-tokaeva-narodu-kazahstana-ekonomicheskiy-kurs-spravedlivogo-kazahstana-18588 (дата обращения 20. 09. 2024).

2. Clancy, M.S. The Roots of Agricultural Innovation: Evidence from Patents : conference on “Economics of Research and Innovation in Agriculture» / M.S. Clancy, G. Moschini, P. Heisey. - Chicago:University of Chicago Press, 2019. - P. 21-75.

3. Bjerke, L. Innovation in agriculture: An analysis of Swedish agricultural and non-agricultural firms // L.Bjerke, S. Johansson // Food Policy.-2022.- Vol. 109. - P. 1–14.

4. Andrade, D. Syntropy and innovation in agriculture / D.Andrade, F. Pasini, F.R Scarano // Curr. Opin. Environ. Sustain. – 2020. - Vol. 45. - P. 20–24.

5. Талимова, Л.А. Приоритетные направления инновационно-технологического развития агропромышленного комплекса Казахстана / Л.А. Талимова, Б.М. Жукенов, С.Ш. Акенов, Ю.М.Сайфуллина // Вестник университета «Туран». – 2020. - № 4(88). - С. 219-225.

6. Baudron, F. Fixing our global agricultural system to prevent the next COVID-19 / F. Baudron, F. Li´egeois // Outlook on Agriculture. - 2020. - Vol. 49(2). – P.111–118.

7. Campos, H. The Innovation Revolution in Agriculture [Electronic resource]. - 2021. Available at: https://www.link.springer.com/book/ doi: 10.1007/978-3-030-50991-0 (date of access: 27. 09. 2024).

8. Żak, A. Innovations in plant production as an opportunity for Polish agriculture / A. Żak // Agribusiness and Rural Development. – 2017. - Vol. 1(43). – Р. 239–246. doi: 10.17306/J.JARD.2017.00317

9. Abraliyev, O.A. Agricultural sector of Kazakhstan: focus on innovative development / O.A. Abraliyev, G.S. Sugirova, S.Velesco // Problems of AgriMarket. – 2023. - Vol. 1. - Р. 23-31. doi: 10.46666/2023-1.2708-9991.02

10. Калдияров, Д.А. Цифровая инновационная экосистема агропромышленного комплекса Казахстана : обзор предметной области / Д.А. Калдияров, Ж.К. Калымбекова, К.Б. Жуманазаров // Проблемы агрорынка. – 2023. - № 3. - С. 34-41. doi: 10.46666/2023-3.2708-9991.03

11. Шайнуров, А.С. Предпосылки и проблемы цифровизации АПК Казахстана / А.С. Шайнуров, Ж.Б.Смагулова // Вестник университета «Туран». - 2024. - № 1. – С. 156-169. doi: 10.46914/1562-2959-2024-1-1-156-169.

12. Шогенов, Б. А. Проблемы цифровизации в отрасли растениеводства / Б.А. Шогенов, А.Р. Мирзоева // Russian Journal of Management. - 2023. - № 4. - С. 478-489. doi: 10.29039/2409-6024-2023-11-4-478-489

13. Ferreira, Apal. Land use returns in organic and conventional farming systems: financial and beyond / Apal Ferreira, L.de Oliveira, E. Talamini // Org Agric. – 2022. - Vol. 12(3). – Р. 353–371.

14. Ndaba, B. Biosynthesized metallic nanoparticles as fertilizers: an emerging precision agriculture strategy / B.Ndaba, A.Roopnarain, R. Haripriya, M.Maaza // Integr Agric. – 2022. - Vol. 21(5). - Р. 1225–1242.

15. Сельское, лесное и рыбное хозяйство в Республике Казахстан : статистический сборник [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-hunt-fish/publications/ (дата обращения 24. 09. 2024).

16. Об инновационной деятельности предприятий в Республике Казахстан : статистический бюллетень [Электронный ресурс]. - 2013-2023. - URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/social-statistics/stat-edu-science-inno/spreadsheets/ (дата обращения 25. 09. 2024).

17. Молдашев, А.Б. Қазақстан ауыл шаруашылығының техникалық жарақтандырылуы оның бәсекеге қабілеттілігінің өсу факторы ретінде/ А.Б. Молдашев, М.К. Камысбаев // Проблемы агрорынка. – 2021. -№ 2. – Б.13-20. doi: 10.46666/2021-2.2708-9991.01

18. Бисетаев, К.С. Внедрение технологии точного земледелия в ТОО НПЦ «Eurasia Farm Innovations»/ К.С. Бисетаев, В.Г Плотников, Е.М. Екатеринская, О.А Бенюх // «3i: intellect, idea, innovation - интеллект, идея, инновация». - 2024. - №1. - С. 26-37.