Қазақстан Республикасының астық шаруашылығы: жетілдіру үрдістері мен тетіктері

   Азық-түлік мәселесін шешуде басты рөл астық шаруашылығына тиесілі, өйткені ол АӨК-нің басқа секторларындағы, әсіресе мал шаруашылығындағы жағдайды алдын ала айқындайды. Қазақстанның астық өндірісі елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін стратегиялық сала болып табылады. Отандық астық кешенін дамыту астық нарығының жайкүйіне әсер ететін экономикалық, ұйымдастырушылық, техникалық-технологиялық және басқа да ішкі және сыртқы факторлар жүйесінің өзара іс-қимылымен айқындалады. Қазiргi уақытта астық өнiмдерi саласы интеграциялық бiрлестiктердiң стратегиялық мiндеттерiн қоюға негiзделген жаңа экономикалық жағдайларда жұмыс iстейдi. Республика өзіне тән табиғи және басқа да ресурстарға байланысты жоғары тағамдық және жемдік қасиеттері, ұзақ уақыт сақтау және сапасын сақтау мүмкіндігі бар ірі астық өндіруші болып табылады, бұл сақтандыру және резервтік қорларды қалыптастыруға мүмкіндік береді, тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі үшін негізгі шикізат, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің табыс көзі болып табылады.

   Мақсаты - мемлекет тарапынан басым назар аударуды талап ететін халық шаруашылығы функцияларының кең спектрін қамтитын астық шаруашылығының күрделі көп функциялы жүйесі талданды. Осы аграрлық сегментті нығайтуға бағытталған ұсынымдар әзірленді.

   Әдістер - салыстырмалы және жүйелі талдау, кәсіпкерлік құрылымдардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау мақсатында оларды салыстыру кезінде қолданылды.

   Нәтижелер - дәнді дақылдар мен оларды қайта өңдеу өнімдерін өндіру проблемаларының кешені құн құрудың, елеулі инвестициялар тартудың бүкіл тізбегін қамтитыны көрсетілді. Инновациялық белсенділік, дәнді дақылдардың селекциясы мен тұқым шаруашылығындағы, механикаландырудағы, мелиорациядағы, көлік инфрақұрылымындағы жаңалықтар, шаруашылық жүргізуші субъектілер арасындағы өзара байланыстарды шоғырландыру мамандандырылған астық аймақтарын құруға мүмкіндік береді.

   Қорытынды - дәнді дақылдар нарығының тұрақты қызметіне, қазақстандық астықтың әлемдік деңгейдегі позициясын күшейтуге ықпал ететін астық кешенінің әлеуетін одан әрі арттыру факторлары жинақталған.

1. Saparova, G.K. Digitalization of Kazakhstan agro-industrial complex in context of transition to green economy / G.K. Saparova, D.A. Saparova, S.A. Saginova // Home. - 2022. - N 3.- P. 175-186. doi: 10.46914/1562-2959-2022-1-3-175-186

2. Capitalising on Central Asia: Agricultural Assets in Kazakhstan. [Electronic resource]. – 2024. Available at: https://www.research.hktdc.com/en/article/MTc3MTQyNjI5MQ (date of access: 04. 09. 2024).

3. Kazakhstan: Economy-wide Effects of Adaptation in Agriculture [Electronic resource]. - 2021. Available at: https://www.giz.de/en/downloads/giz2021-en-kazakhstan-policy-brief-agriculture.pdf (date of access: 06. 09. 2024).

4. Whelan, B. Precision Agriculture for Grain Production Systems / B. Whelan, J. Taylor. - Paris: CSIRO, 2013.-208p. doi: 10.1071/9780643107489

5. Калиев, Г.А. Стратегические приоритеты развития АПК Казахстана / Г.А. Калиев/ / Никоновские чтения. - 2019. - № 4. - С. 421-425.

6. Пилипук, А.В. Критерии и методические подходы к выявлению и оценке резервов повышения эффективности производства в рамках продуктовых подкомплексов АПК и сырьевых зон агропромышленного производства / А.В., Пилипук, С.А. Кондратенко, А.В. Горбатовский, О.Н. Горбатовская, А.Л. Косова, Л.М. Павлович, Ю.С. Труханенко, В.А. Дурович, В.В. Шварацкий // Научные принципы регулирования развития АПК: предложения и механизмы реализации. - Минск: Институт системных исследований в АПК Национальной академии наук Беларуси, 2022. - С. 37-45

7. Богомолова И.П. Қазақстан және Ресей әлемдік азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесінде: мүмкіндіктер, перспективалар және тәуекелдер / И.П Богомолова, С.К. Мизанбекова, И.Н. Василенко //Халықаралық ауыл шаруашылығы журналы. – 2022. – № 3(387). – Б. 317-323.

8. Ваншин, В.В. Астық және тамақ өнімдерін сақтау. Сақтау кезінде астық өнімдерін қабылдау, орналастыру және бақылау: оқу құралы / В. В. Ваншин. - Орынбор: Орынбор мемлекеттік университеті, 2019. - 121 б.

9. Altukhov A. Increasing Interstate Integration in the Agro-Industrial Complex of the EAEU Countries / A. Altukhov, A. Semin // European Research Studies Journal. - 2018. - Vol. 21. - № 2. - P. 753-771.

10. Kozhabayeva, S.A. Problems of formation and development prospects of small innovative business in Kazakhstan / S.A. Kozhabayeva, G.S.Ukubassova, A.Kh.Galiyeva // Вестник Карагандинского университета им. Е.А. Букетова. Серия «Экономика». - 2019. - № 4(96). - P. 163-171.

11. Mukhammedov A. Development of the agroindustrial complex in Kazakhstan / A. Mukhammedov, B. Nuriymbetova, K. Jaroslav // Eurazian Journal of Economic and Business Studies.- 2021. -№ 4 (62).- P. 84-90.

12. Каренов, Р.С. Елдің агроөнеркәсіптік кешенінің орнықты дамудың жаңа сапалы деңгейіне көшуінің жай-күйі мен басымдықтары / Р.С. Каренов, Б.Г. Нұрпейісов, А.Б. Токсамбаева // Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің хабаршысы. «Экономика» сериясы. – 2019. - № 2. - Б. 172-182.

13. S. Zhiyentayev, Z. State regulation of agriculture in Kazakhstan within the framework of the Eurasian Economic Union (EAEU) / S. Zhiyentayev, Z. Dosmukhamedova // E.A. Buketov Bulletin of Karaganda University. Economics Series. - 2019. - № 4(96). - P. 99-108

14. Zhengizkhan, Z. Agricultural Development of Kazakhstan / Z. Zhengizkhan / Eurazian Research journal. – 2023. - Vol. 5. - No. 4. - P. 45-58. doi: 10753277/2519-2442-2023.4-03

15. Tokenova, S.M. Economic efficiency of introduction of innovative technologies in grain sub-complex of Kazakhstan / S.M. Tokenova // Problems of AgriMarket. - 2020. - № 4. - P. 169-174.