Қазақстанның май-тоң май индустриясын қаржыландыру: түйінді міндеттер, бәсекелестік артықшылықтар

   Мақала Қазақстанның май саласын қаржыландыру, түйінді проблемаларды анықтау және оларды шешу бағыттарын айқындау мәселелеріне арналған. Май өнеркәсібі елдің агроөнеркәсіптік кешенінің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады және ішкі нарықты азық-түлікпен жабдықтауда, экспорттық әлеуетті ұлғайтуда маңызды рөл атқарады. Алайда, соңғы жылдары бұл тамақ сегментi қаржылық қамтамасыз етудiң жеткiлiксiздiгiне, инвестициялық тартымдылықтың төмендiгiне және өндiрiстi кеңейту үшiн мүмкiндiктердiң шектеулiгiне байланысты бiрқатар факторлармен бетпе-бет келуде.

   Мақсаты - мемлекеттік қолдауды, банк кредиттерін және жеке инвестицияларды тартуды қоса алғанда, май индустриясы кәсіпорындарын бюджеттеу көздері мен құрылымын талдау.

   Әдістері - монографиялық, экономикалық-статистикалық талдау, салыстыру және синтездеу, логикалық негіздеу.

   Статистикалық есептілік деректері ақпараттық база болды.

   Нәтижелері - ғылыми тәсілдер мен май комбинаттарын мемлекеттік субсидиялау шаралары қаралады. Заңнамалық базаны одан әрi жетiлдiру және республиканың май саласының бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттырудың өлшемi ретiнде май секторына шетел капиталының ағыны үшiн қолайлы жағдайлар жасау қажеттiгi көрсетiлдi.

   Қорытынды - мемлекеттің пәрменді көмегі, табиғи ресурстардың болуы және майлы дақылдар мен оларды қайта өңдеу өнімдеріне әлемдік сұраныстың өсуі одан әрі өсу және даму үшін май өнеркәсібінің қуаттылығын арттыруға ықпал етеді. Зерттеу нәтижелері, қорытындылар мен ұсыныстар АӨК өнімдерінің экспортын ұйымдастырумен айналысатын ғылыми қызметкерлер мен практиктер үшін қызығушылық тудырады. Технологиялық процеске инновациялық бағыттылықты іске асыру ішкі және сыртқы нарықтарда тұтынушылық артықшылықтарды пайдаланатын жоғары сапалы экологиялық таза тамақ өнімін дайындауға, халықтың экологиялық сауаттылығын жақсартуға мүмкіндік береді.

1. Aidarov, T.A., Ramashova, A.N., Daurbayeva, M.O., Mustafayeva, V.I. Perspective directions of economic cooperation between Kazakhstan and Uzbekistan in the vegetable oils segment. Bulletin of "Turan" University [Electronic resource]. - 2024. Available at: https://www.vestnik.turan-edu.kz. doi: 10.46914/1562-2959-2024-1-1-170-186 (date of access: 12. 09. 2024).

2. Dhoundiyal, S., Kaur, A., Alam, A. Ecological and Economic Aspects of Oil and Fats // Oils and Fats as Raw Materials for Industry [Electronic resource]. - 2024. Available at: https://www.wiley.com. doi: 10.1002/97811199 10558.ch11 (date of access: 13. 09. 2024).

3. Peddyreddy, S.R. Industrialagriculture: complication to solution [Electronic resource]. - 2023. Available at: https://www.uniselinus.education/sites/default/files/2023-11/sri%20moulika.pdf (date of access: 13. 09. 2024).

4. Lobova, S.V. Wireless future of the agrarian market as a basis of food security provision / S.V. Lobova, A.N. Alekseev, A.V. Bogoviz, J.V. Ragulina // Studies in Computational Intelligence. - 2019. - Vol. 826. - Р. 975–981.

5. Martin, W. The Free Flow of Goods and Food Security and Nutrition in the book Global Food Policy Report 2018 / W. Martin, D. Laborde. - Аккра: International Food Policy Research Institute, 2018. - P. 20–29

6. Butakova, M.M., Borisova, O.V., Goryaninskaya, O.A. Exports of Vegetable Oils to Asian Markets: Opportunities, Risks, and Prospects // IOP Conference Series: Earth and Environmental Science [Electronic resource]. - 2021. Available at: https://www.ui.adsabs.harvard.edu/link_gateway/2021E&ES..670a2045B (date of access: 12. 09. 2024).

7. Бутакова, М.М., Горянинская, О.А. Экспортный вектор развития масложировой отрасли: региональный аспект [Электронный ресурс]. – 2020. - URL: https//www.10.14258/epb201968 (дата обращения 12. 09. 2024).

8. Hadidi, M., Aghababaei, F., McClements, D.J. Sunflower meal/cake as a sustainable protein source for global food demand: Towards a zero-hunger world // Food Hydrocolloids [Electronic resource]. - 2023. Available at: https://www.research.net. doi: 10.1016/j.foodhyd.2023.109329 (date of access: 12. 09. 2024).

9. Bobo, G., Nicolau-lapeña, I., Aguilóaguayo, I. Conventional Oils and Oilseeds: Composition and Nutritional Importance // Oil and Oilseed Processing: Opportunities and Challenges [Electronic resource]. - 2021. Available at: https://www.onkinelibrary.wiley.com. doi: 10.1002/9781119575313.ch2 (date of access: 12. 09. 2024).

10. Members’ participation in the normal growth of world trade in agricultural products - Article 18.5 of the Agreement on Agriculture. Note by the Secretariat. Committee on Agriculture, WTO. G/AG/W/32/Rev.155 [Electronic resource]. - 2016. Available at: https://www.wto.org/english/res_e/publications_e/ai17_e/agriculture_art_18_oth.pdf (date of access: 12. 09. 2024).

11. Шобы, Р.А. Обеспечение конкурентоспособности, качества и безопасности масложировой продукции стран ЕАЭС / Р.А. Шобы, Н.Г. Ромашкина, Н.Б.Рыбальского. – М.: НИА-Природа, 2023. – 142 с.

12. Кажиева, Ж.Х., Жайлаубаева, Ш.Д. Анализ состояния и развития рынка растительных масел Восточно-Казахстанской области [Электронный ресурс]. - 2020. - URL: https://www.vestnik.turan-edu.kz. doi: 10.46914/1562-2959-2020-1-3-103-108 (дата обращения 12. 09. 2024).

13. Ибрагимов, Я.М. Масложировая отрасль играет ключевую роль в развитии АПК Казахстана [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.informburo.kz/special/yadykar-ibragimov-maslozirovaya-otrasl--igraet-klyucevuyu-rol-v-razvitii-apk-kazaxstana (дата обращения 12. 09. 2024).

14. Ибрагимов, Я.М., Ромашкин, Р.А. Состояние, вызовы и перспективы масложировой индустрии Казахстана в контексте евразийской интеграции [Электронный ресурс]. – 2023. - URL: https://www.businesskenes.kz/ru/articles/mezhdunarodnye-transportnye-koridory-i-perspektivy-eksportno-importnoj-agrologisticheskoj-ekosistemy-v-rossii/ (дата обращения 01. 10. 2024).

15. Ауыл, орман, аңшылық және балық шаруашылығы статистикасы. Динамикалық қатарлар: майлы дақылдардың жалпы тұқымын жинау, майлы дақылдардың өнімділігі, негізгі дақылдардың нақтыланған егісалаңы. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросы [Электрондық ресурс]. - 2024.- URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-hunt-fish (қаралған күні 01. 10. 2024).

16. Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығы дақылдарын жалпы жинау. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистика бюросы [Электрондық ресурс]. – 2024.- URL: https://www.stat.gov.kz/ (қаралған күні:01. 10. 2024).

17. Ауыл шаруашылығы министрлігі [Электрондық ресурс]. – 2024. – URL: https://www.gurk.kz/gu/ministerstvo-selskogo-hozyajstva-respubliki-kazahstan (қаралған күні: 01. 10. 2024).

18. Майлы дақылдарды қайта өңдеу-шілердің ұлттық қауымдастығы [Электрондық ресурс]. – 2024. - URL: https://www.eldala.kz/dannye/kompanii/12323-nacionalnaya-associaciya-pererabotchikov-maslichnyh-kultur (қаралған күні: 17. 09. 2024).

19. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеуді дамыту жөніндегі 2024-2028 жылдарға арналған кешенді жоспарды бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 ж. 28 маусымдағы № 512 қаулысы [Электрондық ресурс]. - 2024. - URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2400000512 (қаралған күні 17. 09. 2024).