Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінде электр энергиясын тұтыну мәселелері

   Электр энергиясын сақтау және орынды пайдалану ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, сақтау және қайта өңдеу процесіндегі маңызды бағыт болып табылады.

   Мақсаты - АӨК-дегі энергетиканың рөлі айқындалды, Қазақстанның аграрлық секторында баламалы энергия көздері мен энергия тиімді технологияларды пайдалану жолдары айқындалды.

   Әдістер - өңірлік деңгейде мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығындағы экономикалық байланыстардың көлемін есептеу және анықтау үшін талдау және жүйелеу. Жалпылау әдісі шалғайдағы ауылдық аудандарда энергетикалық инфрақұрылым құру проблемаларын жүйелеуге баса назар аударуға мүмкіндік берді.

   Нәтижелер - шетелдік және отандық әдебиетті агроөнеркәсіптік өндіріс пен энергетикадағы қазіргі заманғы жетістіктер тұрғысынан шолу; ауыл шаруашылығы өнімдері мен тауарларының жалпы шығарылымын талдау негізінде республиканың аграрлық саласын қазіргі заманғы дамыту мәселелері көрсетілген; елдің өңірлік экономикасының деңгейі көрсетілді, 2015 жылдан 2024 жылға дейін ауылдық жерлерде электр энергиясын тұтыну талданды; соңғы 11 жылда аграрлық салада тұрақты өсуді көрсететін жаңартылатын энергия көздерінің таралуын қамту бойынша баға берілді, агроөнеркәсіптік кешен үшін энергия объектілерінде шектеулер байқалады, қайта өңдеу өнеркәсібі, тамақ өнімдерін шығару үшін энергетикалық табиғи ресурстарды ұтымсыз пайдалану, энергияны үнемсіз тұтынуға байланысты фермерлердің өндірістік шығындарының өсуі орын алады. Электр жүйесін генерациялауды арттыру қажеттілігі бойынша ұсыныстар негізделген.

   Қорытынды - аграрлық секторда өнімділікті арттыру негізінде АӨК әлеуетін арттыру қарқыны мен энергия үнемдеу процестерін енгізу арасында оң өзара байланыс орнатылған; энергия үнемдейтін көздерді пайдалану ауылдық аумақтарды дамытуды және ауыл шаруашылығы өндірушілерінің әлеуметтік жағдайларын жақсартуды ынталандырады.

1. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Markets and Trade [Electronic resource]. – 2024. Available at: https://www.fao.org/markets-and-trade/areas-of-work/emerging-trends-challenges-and-opportunities/en/ (date of access: 03. 10. 2024).

2. Итоги полугодия в энергетическом секторе: ВИЭ, газификация и модернизация инфраструктуры [Электронный ресурс]. - 2024. - URL: https://www.primeminister.kz/ru/news/reviews/itogi-polugodiya-v--energeticheskom-sektore-vie--gazifikatsiya-i-modernizatsiya-infra-struktury-28882 (дата обращения: 03. 10. 2024).

3. Zhang, J. Sustainable agriculture in the EU and China: A comparative critical policy analysis approach / J. Zhang, M. Drury // Environmental Science & Policy. – 2024. - Vol. 157. - 103789.[

4. Xu, J. Sustainable agriculture in the digital era: Past, present, and future trends by bibliometric analysis / J. Xu, Y. Li., M. Zhang, Sh. Zhang // Heliyon. – 2024. - Vol. 10 (14). - e34612.

5. Cimino, A. Exploring small farmers behavioral intention to adopt digital platforms for sustainable and successful agricultural ecosystems / A. Cimino, I. Coniglio, V. Corvello, F. Longo, J. Sagawa, V. Solina // Technological Forecasting and Social Change. - 2024. - Vol. 204. - 123436.

6. Dimitrijević, M.S. Technological progress in the function of productivity and sustainability of agriculture: The case of innovative countries and the Republic of Serbia / M.S. Dimitrijević // Journal of Agriculture and Food Research. - 2023. - Vol. 14 (15). - 100856.

7. Hales, J. Reflections on food policy in the context of healthy and sustainable diets / J. Hales, J. Kemper, S. White, E. Veer // Food Policy. - 2024. - Vol. 128 (16). - 102708.

8. Zor, U. A systems approach to understanding the interconnected factors affecting rural development: A case study from Türkiye / U. Zor, A. Esen, M. Canbulut, N. Karaca, G. Karakaya, I. Turker // World Development Perspectives. - 2024. - Vol. 34.- 100588.

9. Sun, Z. China's dietary transition and its impact on cropland demand for sustainable agriculture / Z. Sun, Y. Zhan, L. Liu, Q. Ye, Q. Zhang // Sustainable Production and Consumpion. - 2024. - Vol.49(14). - P.61-71.

10. Акимбекова, Г.У. Приоритетные направления развития агропромышленного комплекса Казахстана / Г.У. Акимбекова, Г.А. Никитина // Проблемы агрорынка. - 2020. - № 4. – С. 13-23.

11. Boros, A. A bibliometric analysis-based literature review of the relationship between sustainable water management and green innovations in the agricultural sector / А. Boros, B. Gordos, D. Tőzsér // Heliyon. - 2024. - Vol. 10. - e33364.

12. Luan, X. Assessing energy efficiency, regional disparities in production technology, and factors influencing total factor energy productivity change in the agricultural sector of China / Х. Luan, R. Yasmeen, W. Shah // Heliyon. - 2024. - Vol. 10(14). - e34612.

13. Ren Renewable energy statistics [Electronic resource]. - 2023. Available at: https://www.irena.org/Publications/2023/Jul/Renewable-energy-statistics-2023 (date of access: 02. 10. 2024).

14. Smagulova, Sh. Assessment of the impact of electric power production on the economic growth of Kazakhstan / Sh. Smagulova, B. Chereeva, S. Zhakupova, S. Intykbaeva, B. Abdulina, T. Sarzhanov, G. Abdulina, A. Abeldanova // International Journal of Energy Economics and Policy. – 2024. - Vol.14. - N 4.- P. 391-407. doi: 10.32479/ijeep.16036

15. Emezirinwune, U. Synergizing hybrid renewable energy systems and sustainable agriculture for rural development in Nigeria / U.Emezirinwune, I.A. Adejumobi, O.I. Adebisi, F.G. Akinboro // e-Prime - Advances in Electrical Engineering, Electronics and Energy. - 2024. - Vol. 7.- 100492.

16. Об утверждении Концепции развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2021-2030 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2021 года № 9606 [Электронный ресурс]. 2021. - URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000960 (дата обращения: 03. 10. 2024).

17. Бюро Национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Основные показатели развития сельского, лесного и рыбного хозяйства в РК [Электронный ресурс]. - 2023. - URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-hunt-fish/publications/ (дата обращения: 02. 10. 2024).

18. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Основные показатели развития животноводства в РК [Электронный ресурс]. - 2024. - URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-hunt-fish/publications/182327 (дата обращения: 25. 09. 2024).

19. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Основные показатели развития растениеводства в РК [Электронный ресурс]. – 2023 - URL: https://www.stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-hunt-fish/publications/158420 (дата обращения: 25. 09. 2024).

20. Министерство энергетики Республики Казахстан. Доля возобновляемых источников энергии за 6 месяцев 2024 года в производстве электроэнергии в РК [Электронный ресурс]. - 2024. - URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/energo/press/news/details/814318?lang=ru (дата обращения: 03. 10. 2024).

21. Об утверждении Концепции развития электроэнергетической отрасли Республики Казахстан на 2023-2029 годы. Постановление Правительства РК от 28 марта 2023 года № 263 [Электронный ресурс]. – 2023. - URL: https://www.adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000263 (дата обращения: 02. 03. 2024).

22. Казахстанская компания по управлению электросетями (KEGOС). Сектор производства электрической энергии 2024 [Электронный ресурс]. – 2024 - URL: https://www.kegoc.kz/ru/electric-power/elektroenergetika-kazakhstana/ (дата обращения: 02. 10. 2024).