Қазақстандағы жер пайдалану және жер ресурстарын басқару

Климаттың жаһандық жылынуы жыл сайын егіншіліктің агроклиматтық әлеуетінің азаюына алып келеді, шөлейттену, батпақтану және эрозиялық процестер салдарынан жерді дәстүрлі өсірудің көптеген аудандары ауыл шаруашылығын жүргізу үшін жарамсыз болып отыр. Мақсаты – шетелдік тәжірибені ескере отырып, тұрақты жер пайдалану тұжырымдамасы қарастырылуда.
Әдістер отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектерін және Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросының деректерін, Жер ресурстарын басқару жөніндегі комитеттің талдамалық есептерін жүйелі талдауға негізделеді.
Нәтижелер - агроөнеркәсіптік кешен проблемаларын шешудің әртүрлі тәсілдері ұсынылған, республиканың аграрлық секторын дамытудың негізгі трендтері, жердің тозуымен күресу, олардың өнімділігі мен экожүйелік функцияларын сақтау қажеттілігі көрсетілген.
Қорытындылар - әлемдiк практиканы талдау экологиялық, әлеуметтiк және экономикалық өлшемдер негiзiнде жер бөлу принциптерiн ауыл шаруашылығы жерлерiн тиiмдi пайдалануды негiзге ала отырып, яғни ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер қорын оңтайландыру арқылы жүзеге асыру қажеттiгiн куәландырады. Зерттеу пәнаралық сипатқа ие. Бұл мәселені жүйелі зерттеу ауыл шаруашылығы өндірісінде жерге орналастырудың ұтымды әдістерін қолдануға ықпал етеді. Авторлар жер қатынастары саласында цифрлық технологияларды пайдалану өндірістікшаруашылық қызметтің тиімділігін арттыруға, осы процеске қатысушылардың негізгі факторлары мен күш-жігерін бірыңғай ақпараттық кеңістікке біріктіруге, берілетін мәліметтердің дұрыстығы мен толықтығын арттыруға көмектесетінін атап өтеді. Егіншілік жүйесіндегі сандық инфрақұрылым болашақ дамудың драйвері болып табылады. Жер заңнамасына сәйкес барлық қызмет түрлерін ұсынуды цифрлық форматқа көшіру қажет.

1. Axelsson, R. Sustainable Development and Sustainability: Landscape Approach as a Practical Interpretation of Principles and Implementation Concepts / R. Axelsson, P. An-gelstam, M. Elbakidze, N. Stryamets, K.-E. Jo-hansson // Journal of Landscape Ecology.- 2012.- №4.- P.5–30.

2. Platt, R.H. Land use and society, third edition: Geography, law, and public policy / R.H Platt.- Washington: Island Press, 2014.- 344 p.

3. Aspinall, R. A conceptual model for land system dynamics as a coupled human–environment system / R. Aspinall, M. Staiano //Land.-2017.- №6 (4).- P. 81-85. https://doi.org/10.3390/land6040081

4. IISD. Sustainable Development [Electronic resource]. -2016. Available at: https://www.iisd.org/topic/sustainabledevelopment (date of access: 14.06.2024).

5. Zhou, X. Changes in the land-use landscape pattern and ecological network of Xuzhou planning area / X. Zhou, Z. Chu, X. Ji // Scientific Reports. -2024.- Vol. 14.- №8854. – P. 231-243. https://doi.org/10.1038/s41598-024-59572-9

6. Долматова, О.Н. Устойчивое землепользование как основа формирования эффективного сельскохозяйственного производства /О.Н. Долматова // Вестник Омского государственного аграрного университета им. П.А. Столыпина. -2016. -№3(23). - С.165-173.

7. Gong, M. Agricultural land management and rural financial development: coupling and coordinated relationship and temporalspatial disparities in China / M. Gong, R. Xi, Y. Qi, X. Wang, P. Sun, L. Che // Scientific Reports. – 2024. - Vol.14. - N.1. – P.1-20.

8. Aitkhozhayeva, G. Land Policy and Land Market Activity in Kazakhstan / G. Aitkhozhayeva, K. Tireuov, T. Pentayev //Journal of Environmental Management and Tourism. – 2019.- Vol. 10.- No. 3.- P. 590-596.

9. Анарбаев, Е.А. Принципы устойчивого землепользования сельскохозяйственных земель Туркестанской области / Е.А. Анарбаев, Г.С., Айтхожаева, Т.П. Пентаев, А.Н. Жилдикбаева, Г.Бегарип // Исследования и результаты.- 2023.- № 3(99).-C. 326-335.

10. Izakovičová, Z. Integrated Ap-proach to Sustainable Land Use Management / Z. Izakovičová, J. Špulerová, F. Petrovič// Environments.- 2018.- №5(3).-P. 37-42. https://doi.org/10.3390/environments5030037 (date of access: 14.06.2024).

11. Xie, H. Sustainable land use and management research: a scientometric review / H.Xie, Y. Zhang, X. Zeng //Landscape Ecol.- 2020. - Vol. 35.-P. 2381–2411.

12. Nguyen, Trung Thanh. Security risks from climate change and environmental degradation: implications for sustainable land use transformation in the Global South / Trung Thanh Nguyen, Ulrike Grote, Frank Neubacher, Dil B. Rahut, Manh Hung Do, Gokul P. Paudel //Current Opinion in Environmental Sustainability. -2023.- Vol.63.- P.19-23

13. Kalashnikov, P. Impact of state and legal regulation on the sustainable development of agricultural territories and improving the standard of living of the population / P. Kalashnikov, A. Kulanov, E. Nesipbekov, A. Kaishatayeva, S. Kantarbayeva // Journal of Environmental Management and Tourism.-2023.- Vol. 14.-P. 82-88.

14. Козлова, В.Я., Демесова, О. Исследование концепции устойчивого землепользования в условиях формирования социальноориентированной рыночной экономики [Электронный ресурс]. - 2013.-URL:https://www.journals.uran.ua/index.Php/2225-6407/article/view/22192/19713. (дата обращения: 14.06.2024).

15. Petrick, M. Agricultural policies in Kazakhstan / M. Petrick, R. Pomfret //Handbook of International Food and Agricultural Policies. - 2017. - Vol.3. - P.461-482.

16. Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель РК. [Электронный ресурс].- 2022.-URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/land/documents/details/579164?lang=ru (дата обращения: 14.06.2024).

17. Zhyrgalova, A. Assessment of potential ecological risk of heavy metal contamination of agricultural soils in Kazakhstan / A. Zhyrgalova, S. Yelemessov, B. Ablaikhan, G. Aitkhozhayeva, A. Zhildikbayeva// Brazilian Journal of Biology. - 2024.- № 84. – P.311-317. https://doi.org/10.1590/1519-6984.280583