Қазақстан халқын азық-түлікпен қамтамасыз ету: басымдықтар, тетіктері

Мақсаты - Қазақстанның ауыл шаруашылығын дамытудың қазіргі жағдайы мен проблемалары - республика халқын азық-түлікпен қамтамасыз ету негіздері және аграрлық саясатты жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеу қарастырылған.

Әдістері - жүйелік тәсіл, дерексіз-логикалық, монографиялық, экономикалық-статистикалық.

Нәтижелері - авторлар Қазақстан Республикасы 2022 жылғы азық-түлік қауіпсіздігінің Жаһандық индексінде 32-орында тұрғанын атап өткен. Елімізде агроазық-түлік саласын нығайту үшін жеткілікті табиғи ресурстар бар, азық-түлікке қол жетімділіктің қажетті деңгейі бар. Бұл ретте Азық-түлік тауарларына жұмсалатын тұтыну шығыстарының үлесі 50%-дан асады, бұл азық-түлік өнімдерінің экономикалық қолжетімділігінің салыстырмалы түрде төмен дәрежесін көрсетеді. Республика ірі қара малдың, шошқа етінің, құстың, балықтың, теңіз өнімдерінің, өсімдік майларының, қант пен шоколадтың импортына тікелей тәуелді. Сүт өнімдері ұқсас ресейлік және беларусьтік өнімдермен салыстырғанда бәсекеге қабілетсіз, бұл импорттың айтарлықтай көлеміне әкеледі. Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешенінің жұмыс істеуінің оң нәтижелеріне астықтың жалпы жиналуының азық-түлікпен өзін-өзі қамтамасыз етудің және өзін-өзі жекілікті етудің шекті деңгейінен асып кетуін жатқызуға болады.

Зерттеу шеңберінде дайындалған қорытындылар - ұсынымдар мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығындағы ауыл шаруашылығы кооперациясын одан әрі таратуға, аграрлық секторда импортты алмастыру саясатын іске асыруға, шағын және орта ауыл шаруашылығы құрылымдарының кірістілігін арттыруға, отандық технологиялық және ресурстық базаны, ауылдағы өмір сүру жағдайларын жақсартуға бағытталған. Азық-түлікпен қамтамасыз етуді жақсарту мемлекет тарапынан субсидиялаудың, күрделі шығындарды өтеудің, жеңілдікпен кредиттеудің, нақты қаржылық көмек көрсетудің қажетті деңгейін көздейтін ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер тарапынан қолдаудың пәрменді шаралары болған кезде мүмкін болады.

1. Дементьева И.Н. Продовольственное благополучие жителей региона в контексте обеспечения продовольственной безопасности / И.Н. Дементьева // Society and Security Insights. – 2023. – T. 6. – № 2. – С. 99-115. DOI: 10.14258/ssi(2023)2-07.

2. Global Food Security Index 2022 [Электронный ресурс]. – 2022. – URL: https://impact.economist.com/sustainability/project/food-security-index/ (дата обращения: 03.08.2023).

3. Официальный сайт Бюро национальной статистики по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан [Электронный ресурс]. – 2022. – URL: https://stat.gov.kz/ru/ (дата обращения: 04.10.2023).

4. Макаров И.И. Актуальные вопросы устойчивого развития и повышения конкурентоспособности аграрного сектора экономики // Вестник Московского финансово-юридического университета МФЮА. – 2022. – № 3. – С. 66-76.

5. Научно обоснованные физиологические нормы потребления продуктов питания. Приложение к приказу Министра национальной экономики Республики Казахстан от 9 декабря 2016 года № 503 [Электронный ресурс]. – 2017. – URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1600014674https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1600014674 (дата обращения: 27.07.2023).

6. Гершонков А.М. Перманентность стратегических приоритетов экономической безопасности России в продовольственной сфере. Дисс. д-ра эконом. наук / А.М. Гершонков. – Тамбов, 2015. – 389 с.

7. Дамбаулова Г.К. Продовольственная стратегия Казахстана: оценка современных тенденций / Г.К. Дамбаулова, С.С. Лилимберг, А.К. Байкин // Проблемы агрорынка. – 2023. – № 2. – С. 32-42. DOI: 10.46666/2023-2.2708-9991.03.

8. Полбицын С.Н. Роль предпринимательства в устойчивом развитии сельских территорий России / С.Н. Полбицын // Экономика региона. – 2021. – Т. 17. – Вып. 2. – С. 619-631. DOI: 10.17059/econ.reg.2021-2-19.

9. Джанчарова Г.К. Обеспечение продовольственной безопасности государства и развитие экспортного потенциала аграрного сектора России / Г.К. Джанчарова, Р.Р. Мухаметзянов, Н.В. Чекмарева, Н.Г. Платоновский, Т.М. Джанчаров, В.Н. Тарасенко, Д.В. Снегирев // Московский экономический журнал. – 2022. – № 6 [Электронный ресурс]. – URL: https://qje.su/ekonomika-apk/moskovskij-ekonomicheskij-zhurnal-6-2022-57/?print=print (дата обращения: 03.08.2023). DOI: 10.55186/2413046Х_2022_7_6_387.

10. Сводный аналитический отчет о состоянии и использовании земель Республики Казахстана за 2019 год / Министерство сельского хозяйства РК. – Нур-Султан, 2020. – 254 с.

11. Бельгибаева А.С. Рынок молока и продуктов его переработки в Акмолинской области Республики Казахстан: текущая ситуация, ресурсы / А.С. Бельгибаева, С.Т. Жумашева, А.У. Татикова // Проблемы агрорынка. – 2023. – № 2. – С. 177-187. DOI: 10.46666/2023-2.2708-9991.17.

12. Махатов Б. Продуктивность сельскохозяйственных животных в зависимости от форм хозяйствования / Б. Махатов, Г.А. Калиев, Б.Е. Рустембаев // Проблемы агрорынка. – 2023. – № 2. – С. 13-20. DOI: 10.46666/2023-2.2708-9991.01.

13. Акимбекова Г.У. Создание кооператива по совместной эксплуатации сельхозтехники: необходимость, перспективы, механизм внутренних отношений / Г.У. Акимбекова, А.Б. Баймуханов, А.А. Жандос // Проблемы агрорынка. – 2023. – № 2. – С. 215-225. DOI: 10.46666/2023-2.2708-9991.21.

14. Арский А.А. Продовольственная безопасность Евразийского Экономического Союза в контексте мясомолочной отрасли // Вестник Московского финансово-юридического университета МФЮА. – 2021. – № 1. – С. 171-177.

15. Домнин С. За 10 лет доля казахстанских товаров выросла лишь на продовольственных рынках / С. Домнин [Электронный ресурс]. – 2022. –URL: https://kz.kursiv.media/2022-05-12/za-10-let-dolya-kazahstanskih-tovarov-vyrosla-lish-na-prodovolstvennyh-rynkah/ (дата обращения: 04.08.2023).

16. Кайгородцев А.А. Некоторые аспекты аграрной политики России // Вестник Московского финансово-юридического университета МФЮА. – 2021. – № 4. – С. 95-107.

17. Коньшина Л.А. Современная особенность региональной политики импортозамещения в АПК // Фундаментальные исследования. – 2022. – № 12. [Электронный ресурс]. – URL: https://fundamental-research.ru/ru/article/view?id=43395 (дата обращения: 08.10.2023).

18. Гумеров Р.Р. Об эффектах и парадоксах импортозамещения в контексте национальной продовольственной безопасности / Р.Р. Гумеров, Н.В. Гусева // ЭКО. – 2018. – № 2. – С. 90-102.